- شنبه ۱۲ آبان ۱۴۰۳
- درباره دیداد
- تماس با ما
پیشگفتار پروفسور راب وایت برای برگردان فارسی کتاب
جرم شناسی به مثابه یک قلمروی مطالعاتی به طور فزاینده توجه خود را معطوف مسائلی چون تخریب محیط زیست، از بین رفتن گونه های گیاهی و جانوری و پدیده گرم شدن کره زمین کرده است. با وجود این، «محیط زیست طبیعی» محور مطالعاتی مورد علاقه جرم شناسان در این حوزه است.
جرم زیست محیطی فراملی شامل رفتارهای متنوع و زیان بار و بزه دیدگی نشأت گرفته از استفاده و بهره برداری از طبیعت است. برخی از این جرایم عبارتند از:
ـ فروش غیرقانونی حیوانات و گیاهان: ماهی گیری غیرمجاز، فروش الوار و تجارت غیرقانونی حیوانات وحشی.
ـ جرایم آلودگی های زیست محیطی: دفع غیرقانونی و انتقال آلودگی از طریق آب، هوا و زمین به واسزه فعالیت های صنعتی.
ـ حمل و نقل مواد ممنوع: انتقال غیرقانونی مواد پرتوزا و پسماندهای خطرناک.
جرم زیست محیطی می تواند بر اساس مفاهیم مضیق قانونی یا با توجه به چشم اندازهای مفهوم ضرر تعریف شود. جرم شناسی سبز که به مطالعه ضررهای زیست محیطی (در این بستر، ضرر مفهومی عام تر از جرایم تعریف شده در سیاهه قوانین جنایی دارد)، کنش گران این حوزه (مطالعه ضابطان قضایی، نظام تعقیب کیفری و رویه های تعیین کیفر) و قوانین محیط زیست (سامانه های کیفری، مدنی و اداری که از یک سو، جهت حفظ و مدیریت محیط زیست و گونه های جانوری و گیاهی و از سوی دیگر، جهت مقابله با پیامدهای زیست محیطی حوزه های صنعتی تشکیل می شوند) می پردازد، به دنبال توسعه نظام جرم انگاری در این حوزه است.
جرم شناسی جهان بوم به مثابه بخشی از جرم شناسی سبز نیز چارچوبی تحلیل مدار است که در ارزیابی ماهیت ضرر زیست محیطی به مسائل بوم شناسانه، فرایندهای فراملی و موازین عدالت توجه می کند. بر اساس نتایج پژوهش های این رشته مطالعاتی بسیاری از فعالیت های زیست محیطی، حتی در فرض آسیب رساندن به انسان ها، زیست بومها و حیوانات، قانونی تلقی می شوند. بر این اساس، علاقه مطالعاتی این حوزه، نه تنها بررسی دغدغه های جرم شناسی جریان غالب در خصوص رفتارهای غیرقانونی یا درنظر گرفتن طبیعت به مثابه یک منبع بهره برداری است، بلکه به مداخله های قانونی و غیرقانونی انسان ها - که منجر به ضررهای زیست محیطی می شود - نیز توجه می کند.
ارائه تعاریف موسع تر از حقوق، جرم و عدالت در قلمروی جرمشناسی مستلزم بسط مفهوم «بزه دیده» می باشد؛ بنابراین، در صورتی می توان این مفاهیم را گسترش داد که بتوان در برخی فروض، غیر انسان را نیز بزه دیده نامید. این بدان معناست که در شرایط مشخص می توان حیوانات، گیاهان و زیست بومها را بزه دیده جرایم زیست محیطی قلمداد نمود. به رسمیت شناختن «بزه دیده غیر انسان» جهت درک تأثیر ضرر زیست محیطی بر انسان ها و دیگر موجودات زنده ضروری است.
در سال های اخیر، شاهد همکاری نهادهای بین المللی، سازمان های دولتی و غیردولتی و دولت ها جهت مقابله با جرایم زیست محیطی بوده ایم. به عنوان مثال، در حال حاضر، تلاش اصلی، برقراری ارتباط میان نهادهای فعال این حوزه است. این امر جهت مقابله با قاچاق چوب، جرایم حوزه شیلات، آلودگی ها، شکار غیرقانونی و تجارت پلنگ در آسیا و حفاظت از فیل ها و کرگدن ها صورت می گیرد. مقابله با جرایم این قلمرو، اغلب و به طور فزاینده مستلزم همکاری ها و پاسخ های جهانی است. جهت کارایی این راهبرد مقابله ای، نهادهای زیست محیطی باید از تمامی ظرفیت ها استفاده کنند، به فعالان محیط زیست آموزش های علمی لازم را ارائه دهند و با همکاران خود در سطح جهان در ارتباط باشند.
جهانی شدن، افراد و پدیده های مختلف را در سطح جهان به یکدیگر پیوند داده است. به عنوان مثال، بسیاری از تولیدکنندگان و مصرف کنندگان از طریق زنجیره پیچیده کالاها که مرزها را در می نوردد، با هم در ارتباط اند. همان طور که ساخت یک خانه امن ممکن است، منزل دیگری را با خطر مواجه کند، انتقال پسماندهای سمیِ کشورهای توسعه یافته به کشورهای نا برخوردار، آنها را در معرض خطر قرار می دهد. ضرر، پیامد رفتاری عامدانه یا همراه با تسامح است. با وجود این، جرم زیست محیطی مشکلی جهانی است؛ به طوری که هیچ کس نمی تواند در قبال آن بی اعتنا باشد.
به عنوان مثال، کشور ایران با رشته کوه های ناهموار، جنگل های بارانی انبوه، بیابان ها و دریاچه نمک، زیست گاه بسیاری از گونه های جانوری و حیوانی و میلیون ها انسان است. اکنون می توان این پرسش را مطرح کرد که وضعیت محیط زیست در ایران چگونه است؟ ساکنان بومی ایران، کشورهای همسایه و البته تمامی مردم جهان باید نگران وضعیت محیط زیست در ایران باشند. آلودگی، جنگل زدایی، کمبود آب یا خطر انقراض یوزپلنگ ایرانی، گرچه در این کشور اتفاق می افتد اما تأثیر بسیاری بر محیط زیست جهانی خواهد داشت. بنابراین، با در نظر گرفتن این نکته مهم که سلامت و شادابی محیط زیست در ایران و تخریب آن بر محیط زیست جهانی اثرگذار است، می توان چنین گفت که در این بستر همه افراد جهان در ایران زندگی می کنند و همه ما ایرانی هستیم. این نکته زمانی شکل واقعی تر به خود می گیرد که تأثیر گرم شدن کره زمین بر تغییرات اقلیمی را به یاد آوریم.
مشکلات جدی زیست محیطی در سطح محلی، منطقه ای و فرامرزی، علاوه بر آنکه بر انسان ها و گونه های جانوری و گیاهی اثر می گذارد، ناعادلانه، غیرقانونی و تحمل ناپذیر نیز انگاشته می شوند. بنابراین، می توان چنین نتیجه گرفت که تخریب محیط زیست در ایران بر زندگی تمامی افراد خارج از این کشور اثر می گذارد؛ همان طور که تغییرات زیست محیطی در هر نقطه ای از جهان بر ایرانیان اثر خواهد داشت.
کیفیت محیط زیست در مکانی که در آن زندگی، کار و تفریح می کنیم، با سلامت ما دارای ارتباط مستقیم است؛ از این رو، تمامی ما مسئول حفظ طبیعت هستیم، زیرا این طبیعت است که به ما زندگی داده است.
جهت حفظ طبیعت باید تلاش هایی صورت گیرد و کارایی راهبردهای اتخاذ شده مستلزم توجه به نیازها و مسائل بنیادی زیست محیطی است. این تلاش، رسالت ایرانیان و تمامی مردمان جهان می باشد و برای کره زمین و جزء جزء بخش های آن ضروری است. از این رو، خوب است این امر را از یکدیگر فرا گیریم.
در پایان مراتب خرسندی خود را از ترجمه کتاب «جرم زیست محیطی فراملی: به سوی جرم شناسی جهان بوم» توسط دوست عزیزم، حمیدرضا دانش ناری اعلام می دارم. ترجمه آثار علمی موجب انتقال دانش میان پژوهش گران ایرانی و استادان و اندیشمندان دیگر کشورها از جمله استرالیا می شود. بدون شک، جهت تبادل اطلاعات علمی، مترجم نقشی اساسی و مهم دارد و موجب ایجاد رابطه علمی میان مؤلف یک اثر با پژوهشگران دیگر می شود. به همین دلیل، از حمیدرضا که مشتاقانه و با جدیت بسیار این کار را به انجام رساند، تشکر می کنم.
راب وایت
دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تاسمانیا، استرالیا
****
کتاب حاضر «جرم زیست محیطی فراملی: به سوی جرم شناسی جهان بوم» یکی از آثار برجسته پروفسور راب وایت، استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تاسمانیای استرالیا است. ایشان صاحب بیش از سی جلد کتاب و صد مقاله در نشریه های معتبر علمی در سطح جهان هستند. برخی از آثار پروفسور راب وایت که در قالب کتاب و مقاله به چاپ رسیده اند، عبارتند از: «جرم، بزهکاری و عدالت کیفری»، «جرم زیست محیطی و تضاد اجتماعی»، «جرم زیست محیطی و بزه دیدگان آن»، «جرم شناسی سبز»، «جرم شناسی سبز: درامدی بر ضررهای زیست محیطی»، «تغییرات اقلیمی از دریچه جرم شناسی»، «ضرر زیست محیطی جهانی: رویکردی جرم شناسانه»، «تعقیب کیفری دفع غیرقانونی پسماند» و ... . گرچه آقای لینچ آغازگر مباحث مربوط به جرم شناسی سبز در سطح جهان بوده اند، اما امروزه به حق می توان لقب «پدر جرم شناسی سبز» را به پروفسور وایت اعطاء کرد. تمرکز مطالعاتی ایشان بر جرم شناسی سبز و عدالت زیست محیطی نه تنها رویکردهای نوینی را برای جرم شناسی به ارمغان آورده، بلکه دریچه های نوین پژوهش را برای اندیش مندان این حوزه در سطح جهان گشوده است.
برای دریافت فهرست مطالب و دیباچه پروفسور وایت و همچنین پیشگفتار مترجم کتاب در قالب فایل پی دی اف اینجـــا کلیک کنید.