مقدمه

پروندۀ «بعضی دارایی های ایرانی»، پس از پرونده های «سانحۀ هوایی ۰۳ ژوئیۀ ۱۹۸۸»، «کارکنان دیپلمات و کنسولی ایالات متحده در تهران»، و «سکوهای نفتی»، چهارمین رویارویی حقوقی دولتین ایران و آمریکا در دیوان بین المللی دادگستری بود که پس از حدود هفت سال رسیدگی به آن از سوی دیوان مزبور، سرانجام در تاریخ ۱۰ فروردین ۱۴۰۲ رأی ماهیتی آن صادر و قرائت گردید.  

همانطور که در آخرین خبرها اشاره شد، اختلاف دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت ایالات متحدۀ آمریکا در این پرونده ناشی از توقیف و ضبط اموال و دارایی های دولت ایران و شرکت های دولتی ایرانی و به خصوص دارایی های بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به ارزش تقریبی دو میلیارد دلار است که توسط تعدادی از دارندگان احکام به اصطلاح ضد تروریستی صادره توسط دادگاه های آمریکا در سال ۲۰۱۶ صورت گرفت و به اعتقاد دولت جمهوری اسلامی ایران نقض عهدنامۀ ۱۹۵۵ مودت، روابط اقتصادی و حقوق کنسولی بین دو دولت به حساب می آمد. از این رو، در ۲۵ خرداد ۱۳۹۵، دولت جمهوری اسلامی ایران با ثبت دادخواستی در دیوان بین المللی دادگستری، که مرجع حل و فصل اختلاف در خصوص اجرا و تفسیر مفاد عهدنامه است، دعوایی را علیه ایالات متحدۀ آمریکا به ثبت رساند.

پس از صدور رأی ماهیتی دیوان در تاریخ ۱۰ فروردین ۱۴۰۲، در چند روز و هفته اخیر شاهد برگزاری نشست ها و میزگردهای تخصصی متعددی بودیم که رأی دیوان را از ابعاد مختلف مورد تحلیل و نقد و بررسی حقوقی قرار دادند و خواهند داد که البته امری است نیکو و پسندیده که منتهی به تقویت دکترین حقوقی خواهد شد. اما در میان این بحث های حقوقی و ماهیتی، نکته ای که کمی آزار دهنده است، ترجمه های فارسی انتخاب شده برای عنوان این پرونده است (بعضی اموال ایران و برخی اموال ایران) که غلط و غیرحقوقی هستند ولی به طور پیوسته و مسلسل وار مورد استفاده قرار می گیرند.

به منظور درک بهتر موضوع، در ادامۀ این یادداشت، تحلیل واژه به واژۀ ترجمۀ Certain Iranian Assets ارائه شده است.

 

تحلیل واژه به واژۀ ترجمۀ Certain Iranian Assets

همانطور که مشخص است عنوان پرونده از سه واژۀ Certain Iranian Assets تشکیل شده است که در ادامه به بررسی معنی هر یک از این واژگان خواهیم پرداخت.

 

Certain - بعضی

واژۀ certain هم به «برخی» و هم به «بعضی» قابل ترجمه است. اما در ادبیات فارسی «برخی» برای انسان و «بعضی» برای غیرانسان به کار می رود، مانند این جمله: «برخی قضات دیوان بعضی از قسمت های ادعاهای آمریکا را رد کردند.» بنابراین در اینجا چون واژه certain به دارایی های ایرانیان مربوط می شود، باید آن را به «بعضی» و نه «برخی» ترجمه کرد.

انتخاب certain از سوی دیوان از این جهت هوشمندانه است که بعضی دارایی های ایرانیان که «مشخص» هستند و از سوی آمریکا توقیف شده اند مدّنظر است، نه بعضی به صورت کلی که در آن حالت باید از some  استفاده می شد.

 

Assets – دارایی ها

واژۀ asset به معنی دارایی است که دارای مفهوم گسترده تری نسبت به مال است و به عبارت دیگر مال هم بخشی از دارایی محسوب می شود. از این رو، به جای واژه «اموال» باید از واژه «دارایی ها» استفاده شود که هم معادل دقیق تر واژۀ assets است و هم دارای چارچوب کلی تری است.

نباید فراموش کرد که در زبان انگلیسی برای بیان دارایی های غیرفیزیکی مانند سود سهام یا سود اوراق قرضه از واژۀ financial assets به معنی «دارایی های مالی» استفاده می شود. بر همین اساس، دیوان بین المللی دادگستری با علم به این موضوع که اختلاف بین ایران و آمریکا ناشی از توقیف دارایی های ایرانیان ازجمله اوراق قرضۀ بانک مرکزی در لوکزامبورگ بوده است، واژۀ assets را انتخاب کرده که یک انتخاب دقیق به حساب می آید.

 

Iranian - ایرانی

و در نهایت برای واژۀ Iranian که نقش صفت را دارد بهتر است از معادل «ایرانی» استفاده شود که مفهوم بازرگانان و شرکت های ایرانی را بهتر می رساند تا اسم «ایران» که گویی حکومت یا دولت ایران مدّنظر است.

این ترجمه با مفاد عهدنامۀ ۱۹۵۵ مودت، روابط اقتصادی و حقوق کنسولی که هدفش حمایت از بازرگانان و شرکت های ایرانی و آمریکایی (و نه دولت ها) است، همخوانی بیشتری دارد. گفتنی است، موضوع اختلاف ایران و آمریکا در این پرونده توقیف دارایی های شرکت های ایرانی از سوی آمریکا برخلاف تعهدات کشور اخیر به موجب عهدنامۀ مودت است.

ذکر یک مثال در خصوص ماهیت فعالیت های بانک مرکزی به درک بهتر موضوع فوق کمک خواهد کرد. شایان ذکر است، یکی از مسائل مهمی که دیوان در این پرونده به آن رسیدگی نمود، پاسخ به این پرسش بود که آیا بانک مرکزی یک شرکت (company) در قلمرو حمایتی عهدنامۀ مودت است یا خیر؟ پاسخ دیوان به این پرسش خیر بود. به اعتقاد دیوان، اگرچه ماهیت دارایی هایی توقیف شدۀ بانک مرکزی توسط آمریکا اعمال تجاری بوده است ولی این اَعمال در راستای اَعمال حاکمیتی و فعالیت های اصلی بانک مرکزی بوده که غیرقابل تفکیک از کارکرد حاکمیتی آن بانک است. بنابراین، با توجه به ماهیت حاکمیتی فعالیت های بانک مرکزی و خروج موضوعی آن از قلمرو عهدنامۀ مودت، دیوان صلاحیت خود برای رسیدگی به موضوع بانک مرکزی را احراز نکرد.

 

جمع بندی

با عنایت به توضیحات فوق، معادل پیشنهادی نگارنده برایCertain Iranian Assets ، «بعضی دارایی های ایرانی» است که با توجه به اینکه خاص و مشخص بودن در certain مستتر است می توان از معادل «بعضی دارایی های (خاص/مشخص) ایرانی» نیز استفاده نمود.

همانطور که ملاحظه شد، هر چقدر دیوان بین المللی دادگستری در انتخاب واژگان دقت و ظرافت به خرج داده، در ترجمه فارسی شاهد کج سلیقگی و بی حوصلگی هستیم و بدتر آنکه این ترجمه های غلط به کرّات از سوی استادان و متخصصان در برنامه های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند و تاکنون و تاجایی که نگارنده اطلاع دارد هیچ بحث زبانی و زبان شناسی در این خصوص مطرح نشده است.

در عالم حقوق، توجه به معانی واژگان به دلیل بار حقوقی که دارند، بسیار مهم است. این مهم در ترجمۀ متون حقوقی از فارسی به انگلیسی و بالعکس از اهمیت دو چندانی برخوردار است زیرا مستلزم آشنایی با معانی دقیق حقوقی واژگان در هر دو زبان است. یکی از ویژگی های دانشجویان و پژوهشگران حقوق بین الملل که آنها را تا حدودی از سایر گرایش های حقوق متمایز می سازد، توجه به همین نکته است زیرا دانش حقوقی انگلیسی و فارسی در کنار قدرت تحلیل و تفسیر پدیده های بین المللی از جمله اصلی ترین  ابزارهای حقوق بین الملل هستند.

با توجه به اهمیت فهم و درک زبان انگلیسی به خصوص در بحث متون حقوقی در رشتۀ حقوق بین الملل، این انتظار از دانشکده های حقوق و استادان محترم می رود تا در کنار توجه به مسائل ماهوی، تحلیلی و روش شناسی، به دانش زبانی دانشجویان این رشته نیز توجه کافی و وافی داشته باشند.

 

 

دربارۀ نویسنده

مرتضی پروانه شمامی، دانش آموختۀ کارشناسی ارشد رشتۀ حقوق بین الملل عمومی دانشگاه قم و دانش آموختۀ کارشناسی رشتۀ زبان و ادبیات انگلیسی از دانشگاه گیلان و کارشناسی ارشد رشتۀ زبان و ادبیات انگلیسی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی است و در حال حاضر به عنوان کارشناس حقوقی اداره کل دعاوی و داوری های بین المللی مرکز امور حقوقی بین المللی مشغول به خدمت است. ایشان سابقۀ نسبتاً طولانی در ترجمه و ویراستاری متون حقوقی انگلیسی دارد و با نشریات حقوقی مختلفی از جمله مجلۀ حقوقی بین المللی (مرکز امور حقوقی بین المللی)، پژوهش حقوق عمومی و پژوهش حقوق خصوصی (دانشگاه علامه طباطبایی(ره)) همکاری داشته است. از دیگر تجربیات وی می توان به شرکت در مسابقات موت کورت جساپ در سال ۲۰۱۸ و همچنین موت کورت نورنبرگ در سال ۲۰۱۹ به همراه تیم دانشگاه قم و به عنوان موتر اشاره کرد که در مسابقات موت کورت جساپ به همراه تیم دانشگاه قم موفق به کسب عنوان بهترین لایحۀ خواهان و نیز عنوان سومین لایحۀ برتر (خواهان و خوانده) در ایران گردید.

 

 

 

اشتراک گذاری:
رویارویی با ژنوسید ایزدیان از سوی داعش به منزلۀ سنگ محک عدالت بین المللیبررسی تطبیقی حقوق قابل اعمال در اساسنامه دیوان بین المللی دادگستری و اساسنامه دیوان بین المللی کیفریتولید و تفسیر «پدیده ها» در حقوق بین الملل: تلاقی دانش های زبان شناسی و حقوق بین الملل
verification
زمان ثبت
شنبه 06 خرداد 1402 17:15
به نکات جالبی اشاره کردید
محسن محمدی
زمان ثبت
چهارشنبه 10 خرداد 1402 15:19
آقای می دونی چی جالبه؟ اینکه الان زبان دانشجوها از استادها به مراتب بهتره و جالبتر اینکه وقتی ایراد استاد رو بگیری ناراحت هم میشه و آخر ترم از نمره کم هم می کنه به جای اینکه تشویق کنه. بعد شما انتظار داری توی دانشگاه به متون حقوقی توجه ویژه ای کنند؟؟؟
علیرضا رحمانی
زمان ثبت
یکشنبه 21 خرداد 1402 20:02
آقای مرتضی پروانه شمامی، مطالبتون ساده اما عالی بود. لذت بردم.
احد وهاب زاده