نقد و بررسی کتاب: در خانه اگر کس است تألیف دکتر محمد علی موحد

نام کتاب: در خانه اگر کس است

تألیف: دکتر محمد علی موحد

ناشر: انتشارات کارنامه

نویسنده: زینب چهاردولی

حقوق بشر چیست و اصول اساسی و ویژگی های آن کدام اند؟ اندیشه بشر چه مراحلی را طی کرده است تا به تدوین این حقوق در قالب «اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق های آن» رسیده است؟ رابطه تاریخی دولت و حاکمیت با حقوق بشر چگونه بوده است؟ دستاوردهای اندیشه حقوق بشر در قرنی که گذشت چه بوده اند؟

تلاشی محققانه برای رسیدن به پاسخ این پرسش ها و پرسش هایی دیگر از این دست همراه با نگرشی ژرف بر تاریخ، ادبیات و حقوق ایران و جهان، محتوای کتاب «در خانه اگر کس است» را شکل می دهند.

کتاب «در خانه اگر کس است» کتابی است مختصر نوشته استاد دکتر محمد علی موحد که به صورت گزیده و اجمالی به موضوع حقوق بشر، ویژگی های آن، رابطه حقوق بشر با دولت و قدرت سیاسی، اندیشه ها و انتقادها در خصوص حقوق بشر و برخی دست آوردهای آن در قرن گذشته و مواردی از این دست می پردازد.

کتاب مذکور مشتمل بر دو فصل و یک پیوست مفصل است. فصل اول به موضوع حقوق جهانی بشر، ویژگی های آن، درجه بندی حقوق و آزادی ها، ارتباط حقوق بشر با دولت و قدرت حاکم و شرح مختصری از تطور اندیشه مدرن در مورد حقوق بشر، تحلیلی از مفاد اعلامیه جهانی حقوق بشر در قالب ذکر چند نکته، بیان خلاصه برخی انتقادها به حقوق بشر و مواردی از این دست می پردازد. در بخشی از فصل اول، ذیل عنوان حقوق بشر و دولت می خوانیم:

اندیشه حقوق بشر در تقابل فرد با دولت شکل گرفته و نشو و نما کرده است. در آن دوران که پادشاه را سایه خدا و سلطنت را عطیه پروردگار می دانستند، آنچه برای مردم مطرح بود نفس قدرت بود. قدرت بود که مردم را مسحور می کرد. پادشاه هرچه گردن کلفت تر و مقتدرتر، بیش تر درخور اطاعت و فرمان برداری بود؛ زیرا که قدرت فره ایزدی تلقی می شد و صاحب قدرت خداوند روی زمین بود.

در فصل دوم، نویسنده سه مورد از دست آوردهای حقوق بشر در عصر گذشته را تحت عنوان «سه پیروزی بزرگ» برمی شمارد:

نخست پیروزی در جبهه کهنه اندیشی هایی که به نام دین در سر راه حقوق بشر وجود داشت. دوم پیروزی در زدودن داغ ننگی به نام بردگی که از روزگاران دیرین بر جبین انسانیت نقش بسته بود. سه دیگر پیروزی در نقب زدن بر قله سنگباران «حاکمیت» که دولت ها را در ارتکاب فجایع و مظالم بر شهروندان خود مصونیت می بخشید.

فصل دوم خود دربرگیرنده سه جستار مستقل است که در یک فصل گردآوری شده است. نویسنده در مقدمه کتاب هر دو فصل را در واقع تحلیلی بر اعلامیه جهانی حقوق بشر و مفاد آن دانسته است. این دو فصلِ تحلیلی را یک پیوست نسبتاً مفصل همراهی می کند. این پیوست در واقع ترجمه ای است پیراسته و دقیق از اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق های آن به فارسی.

متن اعلامیه جهانی حقوق بشر و ترجمه آن را طرح های جذاب اردشیر رستمی، کاریکاتوریست و تصویرساز ایرانی، همراهی می کند. به این صورت که در کنار هر ماده طرحی تأمل برانگیز و نمادین آمده است که با زبان تصویر و نماد، محتوای ماده یا بخشی از آن را بیان می کند. رمزگشایی از نمادها و ارتباط هر تصویر با ماده مربوط به آن از جذابیت های کم نظیر مطالعه این کتاب است.

«در خانه اگر کس است» در اصل دربرگیرنده بخش هایی از کتابی مفصل تر با عنوان «در هوای حق و عدالت» به قلم استاد دکتر محمد علی موحد است. در واقع دو فصل پایانی (فصل نهم و دهم) از کتاب «در هوای حق و عدالت» که در آن ها به موضوع حقوق بشر و اعلامیه جهانی آن پرداخته شده است با «تصرفی بسیار اندک در متن آن» و «حذف مآخذ و یادداشت ها» به همت ناشر به صورت کتابی مستقل و خلاصه تر در ۲۰۶ صفحه با قطع جیبی تحت عنوان «در خانه اگر کس است» چاپ شده است.

هرچند موضوع کتاب یک موضوع تخصصی و بسیار چالش برانگیز است اما کتاب با زبان و بیانی ساده و روان و در عین حال استوار و دقیق نگاشته شده است. همین موضوع کتاب را به متنی قابل اتکا برای ارجاع مخاطب متخصص و در عین حال منبعی مناسب برای آشنایی اجمالی مخاطبِ غیرمتخصص با حقوق بشر و اعلامیه جهانی آن تبدیل می کند. در همین راستا، کتاب اگرچه هر موضوع را به اجمال و اختصار بیان می کند، اما هرجا که لازم است با آوردن مثال از ادبیات و ارجاع به تاریخ و منابع حقوقی، که نشان دهندۀ تسلط مولف به مباحث یاد شده است، ذهن را در دریافت درست موضوع یاری می رساند.

برای دریافت فهرست مطالب کتاب «در خانه اگر کس است» اینجـــا کلیک کنید.