معرفی کتاب: آزادی بیان و مسئولیت ناشی از آن در ایالات متحده آمریکا

مقدمه مولف
آزادی، کلمه ای است بسیار گسترده که از دوران باستان تا امروز در همه فرهنگ ها دارای ارزشی والا و ستودنی بوده است و فلاسفه، از افلاطون تا سارتر و از نیچه تا مونتسکیو و ژان ژاک روسو، هر یک به نوعی آن را ستوده اند و برای تحقق آن کوشیده اند. آزادی در معنای عام، شامل بسیاری از آزادی ها از جمله: آزادی سیاسی، آزادی اقتصادی و مهم ترین و معروف ترین آزادی، یعنی آزادی بیان می شود که در این نوشتار نیز به این آزادی پرداخته شده است.

از بنیادی ترین آزادی های به رسمیت شناخته شده در همه کشورها از جمله ایالات‌متحده، آزادی بیان است. در حقیقت آزادی بیان را باید مبنا و لازمه سایر آزادی ها همانند آزادی انتقاد و ... دانست و لذا این آزادی، نخستین قدمی است که غالباً در راستای ایجاد دموکراسی برداشته ‌‌می ‌شود؛ چرا که ابتدا باید امکان سخن گفتن و بیان باشد و پس از آن به محتوای بیان پرداخت. چنانکه نقطه بارز انقلاب های انگلستان و فرانسه در قرون هفدهم و هجدهم شناسایی این حق بود و می توان آن را زمینه ساز مشارکت عمومی در امور سیاسی و عمومی دانست. حقیقت آن است که این حق را باید زیربنای هر پیشرفتی در جامعه دانست؛ از روزنامه نگاری و نگارش کتاب گرفته تا فیلم سازی و انواع هنرها و حتی اقتصاد. حتماً این سؤال پیش ‌‌می آید که چرا اقتصاد؟ در پاسخ باید گفت، در جامعه ای که آزادی بیان نباشد، تبلیغات نیز نمی تواند جای خود را پیدا کند و بدین شکل فقدان آزادی بیان بر اصلی ترین رکن اقتصاد پسامدرن، یعنی تولیدِ نیاز به وسیله تبلیغات، تأثیر می گذارد و تولید را دچار چالش ‌می کند؛ چرا که در عصر پسامدرن بنگاه های اقتصادی بیش از آنکه به دنبال کشف نیاز جامعه باشند، برای مردم نیاز تعریف ‌می کنند و با تعریف این نیازها، سطح رفاه در جامعه افزایش پیدا ‌می کند و مردم برای رسیدن به این رفاه سعی در انجام کار بیشتر می نمایند و بدین ترتیب چرخه اقتصاد کشور و جهان سرمایه داری به گردش در می آید. مثال مخالف این نظر را ‌می توان در جوامع مارکسیستی دید که تبلیغات به معنای غربی آن را امری زائد تلقی کردند و تعریف خاص خود را از تبلیغ داشتند و در نتیجه این دیدگاه لطمات شدیدی به اقتصادهایشان وارد شد.

ازجمله ارکانی که برای آزادی بیان ‌‌می توان برشمرد، عبارتند از:

آزادی در تشکیل افکار و عقاید

آزادی در ابراز عقاید و افکار

آزادی در انتشار و انتقال عقاید و افکار

آزادی پس از بیان

آزادی در تعیین مخاطب بیان

آزادی در انتخاب وسیله بیان (اعم از کتاب، تئاتر، فیلم، موسیقی و ...)

آزادی در دریافت بیان (عدم ارسال پارازیت، فیلترینگ و ...)

آزادی در جستجوی اطلاعات

نکته مهمی که باید در نظر داشت آنکه، آزادی بیان یک حق ذاتی بشر است و هر انسانی به صرف انسان بودن خود فارغ از رنگ، جنس، نژاد، مذهب و ...، به محض آنکه زنده متولد شود، از آن بهره‌مند است؛ لذا اعطایی نیست و دولت این حق را به مردم اعطا یا از آن‌ها سلب نمی نماید، لکن غالباً این حق در قوانین اساسی کشورها ذکر می گردد که به رسمیت شناختن آن در قوانین اساسی، در حقیقت تضمینی برای لزوم رعایت آن از سوی حاکمیت است، چرا که قانون اساسی به عنوان بالاترین و اصلی ترین رکن نظام حقوقی هر کشور است و هر آنچه در آن پیش بینی گردد، بالتبع رعایت آن برای قانونگذار در تصویب قوانین عادی نیز، الزامی و لازم الاتباع است.

چنانکه پیش تر بیان شد، آزادی بیان حقی است بشری و در ‌میان نسل های سه گانه حقوق بشر غالباً در نسل اول یعنی حقوق مدنی و سیاسی قرار ‌می گیرد. حقوق مدنی و سیاسی حقوقی هستند که غالباً به صرف آنکه دولت ها اقدامی نکنند، محقق ‌‌می شوند که به این موارد حقوق منفی ‌‌می گویند؛ برای مثال در خصوص آزادی بیان، همین‌که دولت اقدامی در جهت جلوگیری از آزادی بیان ننماید، مثلاً قاعده لزوم اخذ مجوز برای تأسیس نشریه را مقرر نکند، آزادی بیان محقق خواهد شد؛ لکن این نظر هرچند در گذشته درست و منطقی به نظر می رسید، در عصر حاضر که بیان آزاد در بسیاری از موارد مستلزم دسترسی به ابزارهایی همچون رایانه و اینترنت و ... است، نمی توان صرف انفعال دولت را تحقق بخش آزادی بیان دانست، بلکه لازم است اقداماتی همچون ایجاد زیرساخت های لازم برای دسترسی به این ابزارها و مواردی از این دست نیز توسط دولت ها انجام گیرد.

همچنین به نظر ‌‌می رسد نمی توان و نباید آزادی بیان را صرفاً منحصر به نسل اول حقوق بشر بدانیم؛ چرا که علاوه بر حقوق نسل اول، بهره مندی از حقوق مذکور در نسل دوم (حقوق اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی) و نسل سوم (حقوق همبستگی) نیز وابسته به وجود آزادی بیان است. چراکه آزادی بیان به حوزه های گوناگون بیان مرتبط است و می توان آن را به شاخه های زیر تقسیم نمود:

بیان سیاسی

بیان تجاری

بیان ادبی و هنری

از آنجایی‌که آزادی بیان بیش از همه حقی سیاسی و راهی برای انتقال عقاید و دیدگاه های سیاسی است، برای جلوگیری از سوء استفاده های احتمالی از این امر مثبت، غالباً در نظام های حقوقی مختلف محدودیت هایی نیز برای آزادی بیان در نظر گرفته می شود، چرا که حق آزادی بیان رابطه تنگاتنگی با سایر حقوق دارد و در برخی مواقع این حق با سایر حقوق تداخل پیدا می کند، مثلاً حق آزادی بیان نمی تواند ابزاری برای تجاوز به حریم خصوصی افراد شود یا شرف و آبروی دیگران را مورد تعرض قرار دهد و ایالات متحده نیز از این قاعده مستثنی نیست و در بسیاری از موارد حقوق و حیثیت اشخاص، نظم عمومی، امنیت عمومی، اخلاق عمومی و مواردی از این دست موجبات محدودیت هایی را فراهم می آورد که البته این محدودیت ها در شرایط مختلف و در خصوص اشخاص گوناگون، متفاوت است. چرا که برخی اوقات آزادی بیان مورد سوءاستفاده قرار می گیرد. البته برخی نیز معتقد به آزادی بیان به صورت مطلق هستند و هیچ محدودیتی را نمی پسندند.

به نظر می­رسد آنچه بیش تر سبب اختلاف بین افراد معتقد به آزادی مطلق بیان و کسانی که معتقد به لزوم برقراری محدودیت های قانونمند بر آن هستند، خلط آزادی عقیده و آزادی بیان است. آزادی عقیده مطلق است، چراکه امری درونی است، اما آزادی بیان نمود بیرونی دارد و لذا مستلزم مسئولیت ها و محدودیت هایی است، چنانکه در اغلب اسناد حقوق بشری که به آنها خواهیم پرداخت نیز محدودیت هایی پیش بینی ‌شده است و همچنین علاوه بر این محدودیت های کلی، برخی کشورها نسبت به برخی از مواد کنوانسیون های بین المللی حق تحفظ اعلام می نمایند و یا محدودیت های داخلی اضافی را بسته به شرایط خود وضع می نمایند، مانند محدودیت تبلیغ و انتشار علائم حزب نازی، عکس هیتلر و ... در آلمان و فرانسه و یا قانون وطن پرستی ایالات متحده آمریکا.

بر این اساس پژوهش حاضر در پی آن است که در دو فصل به بررسی و تبیین مفهوم آزادی بیان و محدودیت های آن در ایالات متحده آمریکا بپردازد، چرا که پیش از آنکه محدودیت ها را بررسی نماییم لازم است به تبیین آزادی بیان بپردازیم.

برای دریافت فهرست مطالب کتاب در قالب فایل پی دی اف اینجـــــا کلیک کنید.

مشخصات کتاب: