راهنمای دیداد برای نگارش مقاله و یادداشت حقوقی

مقدمه

یکی از توانایی هایی که انتظار می رود دانشجویان و فارغ التحصیلان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در رشتۀ حقوق در طول دوران تحصیل به دست بیاورند و یا آن را توسعه دهند، نگارش مقاله به صورت علمی است. با وجود این، در دانشگاه های ایران متدولوژی تحقیق یا روش شناسی تحقیق به صورت بسیار محدود آموزش داده می شود که همین میزان نیز اغلب به صورت جسته و گریخته و نه اصولی به دانشجویان تدریس می شود و دانشجویان در نهایت در یک خلاء اطلاعاتی در خصوص تحریر مقاله یا پایان نامه یا رساله رها و سرگردان می شوند.

نگارش پایان نامه و رساله به ترتیب برای دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری بهترین فرصت است تا از علم و تجربۀ استادان راهنما و مشاور خود در خصوص نگارش یک متن علمی بهره مند شوند ولی این فرصت محدود نیز به دلیل تعداد زیاد دانشجویان و وقت اندک استادان که با سیلی از مشغله های علمی، پژوهشی و مشاوره ای درگیر هستند (بدون در نظر گرفتن سمت های اجرایی بعضی از استادان)، از بین می رود و دانشجویان باید بیشتر از راهنمایی و مشاروۀ استادان به توانایی و دانش خود متکی باشند.

در این راهنما، چند نکتۀ ساده و کاربردی، که از تجربیات نگارنده نشأت می گیرد، با مخاطبان به اشتراک گذاشته خواهد شد. می توان این مطالب را الفبای نگارش مقاله و یادداشت حقوقی قلمداد کرد که دانستن آنها به درک فرایند نگارش و تسهیل آن کمک می کند.

در بخش نظرات، شما هم می توانید نکته های کاربردی و تجربیات شخصی خود را با دیگر مخاطبان به اشتراک بگذارید.

دسترسی سریع

چرا باید مقاله بنویسیم؟

دلایل مختلفی برای نگارش مقاله وجود دارد. دلیل برخی افراد برای نگارش مقاله می تواند درونی و از روی علاقه و برای برخی دیگر بیرونی و از روی اجبار یا تعهد کاری باشد:

• اعضای هیئت علمی دانشگاه ها باید برای ارتقاء درجۀ علمی خود (از استادیاری به دانشیاری و از دانشیاری به استادی) تعداد مشخصی مقاله در طول سال منتشر کنند تا در ارزیابی سالانه و نهایی، حداقل نمرۀ مورد نیاز را از بخش مربوط به پژوهش به دست بیاورند. این ویژگی ممکن است در سایر نهادهای پژوهشی و حتی نهادهای دولتی نیز اِعمال شود.
• معمولاً دانشجویان کارشناسی ارشد برای دریافت نمرۀ تکمیلی در کنار نمرۀ پایان نامه و دانشجویان دکتری برای دریافت مجوز دفاع از رسالۀ خود مجبور به نگارش مقاله و اخذ گواهی پذیرش برای آن هستند.
• شرکای دفاتر حقوقی برای تبلیغ مؤسسۀ حقوقی خود و نشان دادن تسلطشان بر مباحث حقوقی ممکن است مقالاتی را در حوزۀ فعالیت مؤسسه به چاپ برسانند تا حرفه ای بودن خود را در معرض نمایش بگذارند و به موکلان احتمالی خود نشان دهند تا چه اندازه در حوزۀ مورد نظر مسلط هستند.
• برخی دیگر نیز به دلیل دغدغۀ فکری و ارائۀ پاسخ برای کشمکش های ذهنی خود به تحقیق و پژوهش می پردازند و تحقیق و پژوهش علاقۀ شخصی آنان و نوعی دلمشغولی به حساب می آید.
• عده ای نیز به دنبال سفارش دستگاه های اجرایی، دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی و یا نهادهای دولتی و غیردولتی بر روی موضوع خاصی تحقیق می کنند که نتیجۀ آن در قالب یک طرح پژوهشی، کتاب یا مقالۀ علمی منتشر می شود.
• استادان بزرگ به منظور تولید دکترین حقوقی، تقویت یا نقد یک قانون یا نظریۀ حقوقی یا دیدگاه های همکاران خود دست به قلم می شوند.
• و در نهایت، تقویت رزومۀ علمی و دانشگاهی را می توان دلیل مشترک برای تمام کسانی دانست که به نگارش مقاله روی می آورند زیرا از این طریق می توانند قدرت نگارش و تحلیل و استدلال خود را به دیگران نشان دهند.

ذکر این نکته ضروری است، یکی از مسائلی که در حقوق ایران مورد غفلت واقع شده، تولید دکترین حقوقی برای اقدامات و فعالیت های حاکمیتی و حتی تصدی دولت ایران است. می توان ادعا کرد دولت ایران هیچ برنامه ای با همکاری دانشگاه ها و مؤسسات علمی و پژوهشی برای تولید دکترین حقوقی در سطح بین المللی ندارد که مبانی حقوقی اقدامات دولت ایران را تبیین و از منظر حقوقی بین المللی تقویت نماید. برای مثال، حاکمیت ایران تلاشی برای تبیین و تقویت مبانی حقوقی برنامۀ موشک های دوربرد ایران در سطح بین المللی نکرده است و تنها شاهد تکرار این مطلب هستیم که برنامۀ موشک های دوربرد ایران غیرقابل مذاکره است. یا مقاله های اندکی به زبان انگلیسی در بحث عدم النفع به رشتۀ تحریر درآمده است که به دلیل اهمیت نقش قانون حاکم در قراردادهای تجاری بین المللی، خلاء وجود دکترین حقوقی در این بخش می تواند زمینه ساز ورود خسارت به دولت و شرکت های دولتی طرف قرارداد با شرکت های خارجی شود. بدیهی است، مقاله های انگلیسی زبان در این زمینه و زمینه های مشابه می توانند به کمک حاکمیت آمده و افکار عمومی جهانی را روشن سازند و مبانی حقوقی و استدلالی مباحث اختلافی را برای داوران و قضات مراجع قضایی بین المللی تشریح نمایند.

برای کجا مقاله بنویسیم؟

دانستن این موضوع که مقاله را برای انتشار بر روی چه بستری در نظر گرفته اید، به شما کمک می کند تا مسائل ماهوی و شکلی مربوط به مقاله را در چارچوب استاندارد هدف خود تهیه و تنظیم کنید.

• نشریات علمی (اعم از پژوهشی، مروری، ترویجی، مطالعۀ موردی، روش شناسی و کاربردی) مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، ضوابط و معیارهای خاصی را برای چاپ مقاله در نظر می گیرند که اصولاً در اکثر آنها مشترک است. برای مثال، در بحث ماهوی باید مسئله ای جدید را مطرح و یافته های خود را بیان دارید و یا در بحث مسائل شکلی مقالۀ شما باید دارای ساختار علمی منسجم و استاندارد باشد.
• مجله ها و نشریات داخلیِ دانشگاه ها یا مؤسسات علمی و پژوهشی که برای مثال با مجوز معاونت آموزشی و پژوهشی همان نهاد فعالیت می کنند، ضوابط ساده تری نسبت به نشریات علمی مصوب وزارت علوم دارند.
• بخش حقوقی روزنامه ها و سایت های خبری و سایت های تخصصی حقوقی، دیگر بسترهایی هستند که می توانند میزبان مقاله ها و یا به عبارت بهتر یادداشت های حقوقی شما باشند. بدیهی است از نظر تعداد کلمات مورد استفاده در این بسترها با محدودیت بیشتری روبرو می شوید ولی از سوی دیگر نسبت به موارد دیگر سخت گیری کم تری در داوری آنها صورت می گیرد. انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد و دیدبانان دادگستر (دیداد) دو سایت اینترنتی هستند که به ترتیب یادداشت های مربوط به سازمان ملل متحد و یادداشت های حقوقی تخصصی را مطابق با ضوابط خود منتشر می کنند.

از کجا شروع کنیم؟

برای شروع نگارش یک مقاله یا یادداشت حقوقی چند نکته را به شرح ذیل باید در نظر داشته باشید:

• اگر قصد نوشتن مقاله و حرفه ای شدن در این مسیر را دارید، هیچ چیز بهتر از مطالعۀ مستمر مقاله های استادان و صاحب نظران بزرگ نیست. این فرایند به شما کمک می کند تا با چارچوب های تفکر تحلیلی و استدلالی و تفکر انتقادی آشنا شوید و به مرور زمان خود نیز این توانایی ها را به دست آورید.
• نقل شده است که اصغر فرهادی، کارگردان شهیر ایرانی برندۀ جوایز معتبر سینمایی ازجمله اسکار، در کلاس های فیلم نامه نویسی خود به دانشجویان توصیه می کند تا با طرح سئوال داستان خود را شروع کنند و در ادامۀ داستان نیز به صورت مکرر به طرح پرسش ادامه دهند تا داستان آنها شکل بگیرد و کامل شود. این ایده در نگارش مقاله نیز شما را نا امید نخواهد کرد. در حقیقت، هدف اصلی از نگارش یک مقاله یا یادداشت، پاسخ به پرسش هایی است که در ذهن نگارنده شکل گرفته و برای آنان پاسخی نیافته است. بنابراین، نگارنده در طول نگارش مقاله باید به صورت مکرر پرسش های متعددی را از خود بپرسد. تکنیک طرح پرسش به صورت مستمر به بسط و گسترش ایدۀ شما منتهی خواهد شد. فراموش نکنید که هستۀ اصلی یک مقالۀ علمی به پرسش هایی که در آن مطرح می شود و پاسخ هایی که به این پرسش ها داده می شود، اختصاص دارد.
• ترس از نوشتن و مورد داوری قرار گرفتن و نقد شدن را کنار بگذارید. اینها موانعی هستند که همچون یک مانع در آغاز مسیر نوشتن شما قرار خواهند گرفت. برای اینکه ترس خود را کنار بگذارید، ابتدا از نوشتن یادداشت های حقوقی که نسبت به مقاله کوچک تر هستند، شروع کنید. یادداشت های خود را به دوستان خود بدهید و نظرات آنان را جویا شوید. اگر نظر دوستان شما منفی بود، بیشتر روی یادداشت خود کار کنید و اگر نظرشان مثبت بود، این بار یادداشت خود را برای یکی از استادان که با وی راحت هستید، بفرستید. نظرات، نکات و ملاحظات دوستان و استادان را به دقت بررسی کنید و سعی کنید نکته ها و ملاحظات آنان را تأمین کنید. قطعاً همین چالش ها و نقدها باعث پیشرفت شما خواهد شد و بر روی کیفیت نگارۀ نهایی شما اثرگذار خواهد بود.
• اینکه کدام دانشگاه درس خواندید اصلاً مهم نیست. نگارش مقاله مهارتی است که با مطالعه و تمرین و پشتکار به دست می آید و ارتباطی با محل تحصیل شما ندارد.

ساختار مقاله چگونه باشد؟

ساختار مقاله های علمی را می توان به دو بخش تقسیم کرد: ساختار علمی مقاله و ساختار شکلی مقاله.

• ساختار علمی مقاله (در نشریات پژوهشی مصوب وزارت علوم) شامل «عنوان»، «چکیده و کلمات کلیدی»، «مقدمه»، «بیان مسئله و ضرورت»، «سؤال یا فرضیه»، «روش و داده های تحقیق»، «مباحث تفصیلی» و در نهایت «نتیجه گیری» می شود. ساختار علمی مقاله را می توان به اسکلت یک ساختمان تشبیه کرد که اجزای بنای شما بر روی آن ساخته می شود.
• ساختار شکلی مقاله مربوط به تقسیم بندی داخلی شما از مقاله برای درک بهتر مخاطب است. ساختار شکلی مقاله را می توان به نقشۀ داخلی یک ساختمان تشبیه کرد. طبیعی است که این ساختار باید از یک نظم منطقی برخوردار باشد تا مورد پسند مخاطب قرار بگیرد و بتواند آن را به خوبی درک کند. در یک تقسیم بندی کلی می توان ساختار شکلی مقاله را به «ساختار باز» و «ساختار بسته» تقسیم کرد. در ساختار باز که بیشتر در نظام های کامن لا مانند انگلیس و آمریکا قابل مشاهده است، نویسنده محدودیتی در ساختار مقاله برای خود متصور نیست و گاهی اوقات شاهد تقسیم بندی های متعدد و نامنظمی در ساختار مقاله هستیم مانند ساختار زیر:

• اما در ساختار بسته، که در نظام حقوقی سیویل لا که سردمدار آن فرانسه است مشاهده می شود، نویسنده خود را مقید می داند تا ساختار و تقسیم بندی متوازن و منظمی را ارائه نماید مانند ساختار زیر:

• هر کدام از روش های یادشده، مزایا و معایب خود را دارند که باید پس از سنجش توانایی های خود یکی از آنها را انتخاب کنید. به هر حال، هر روشی را که مناسب با توانایی ها و مهارت های خود می دانید و آن را انتخاب می کنید، سعی کنید همیشه از همان روش استفاده کنید تا سبک مشخصی از نوشتن داشته باشید. برای نمونه، بد نیست به این نکته اشاره شود که دکتر جمشید ممتاز، استاد برجستۀ حقوق بین الملل، به دلیل تحصیل در مدرسۀ عالی سیانس پو (Sciences Po) و دانشگاه سوربن در فرانسه برای نگارش مقاله از روش بسته به سبکی که در بالا توضیح داده شد استفاده می کنند و تمام آثار ایشان در این چارچوب به رشتۀ تحریر درآمده است. (مقاله های ایشان را می توانید از اینجا مشاهده کنید)

ماهیت مقاله چگونه باشد؟

ماهیت مقاله را می توان به مصالح یک ساختمان و تزئینات آن تشبیه کرد که مستقیماً با کیفیت و جذابیت آن در ارتباط است. همانطور که در بخش ساختار بیان شد، ساختار علمی مقاله شامل «عنوان»، «چکیده و کلمات کلیدی»، «مقدمه»، «بیان مسئله و ضرورت»، «سؤال یا فرضیه»، «روش و داده های تحقیق»، «مباحث تفصیلی» و در نهایت «نتیجه گیری» می شود. با توجه به جایگاه ساختار علمی مقاله و ضرورت رعایت آن، در ادامه هر یک از مفاهیم پیش گفته تشریح خواهد گردید:

• عنوان: انتخاب عنوان برای مقاله امری سخت و ظریف است. عنوان، چارچوب و حد و مرز مقالۀ شما و موضوع آن را تعریف می کند و به مخاطب ایدۀ اولیه ای می دهد که مقالۀ شما در چه حوزه ای است و در مورد چه چیزهایی در آن بحث خواهد شد. در انتخاب عنوان برای مقاله، از انتخاب واژگان کلی و عام خودداری کنید.
• چکیده و کلمات کلیدی: همانطور که از نام چکیده روشن است، این بخش که معمولاً یک صفحه می باشد، دربرگیرندۀ خلاصه ای از مقالۀ شما از مقدمه تا نتیجه گیری است. به عبارت دیگر، در چکیده باید «مقدمه»، «بیان مسئله و ضرورت»، «سؤال یا فرضیه»، «روش و داده های تحقیق»، «مباحث تفصیلی» و در نهایت «نتیجه گیری» را در یک صفحه برای مخاطب خود توضیح دهید. بدون شک، نوشتن چکیده به طوریکه در یک صفحه بتوانید سرنخی از هرآنچه در مقاله بحث کرده اید را به مخاطب بدهید، یک هُنر است. از کلمات کلیدی (واژگان کلیدی یا کلید واژگان) نیز برای جستجوی موضوعی مقاله ها استفاده می شود، بنابراین، کلماتی که انتخاب می کنید باید نمایندگان خوبی از مباحثی باشند که در طول مقاله پیرامون آنها صحبت کرده اید. برای مثال، اگر مقالۀ شما در حوزۀ حقوق قراردادها است، می توانید از این کلمات کلیدی استفاده کنید (با در نظر گرفتن محتویات مقاله): حقوق خصوصی، حقوق قراردادها، مادۀ ۱۰ قانون مدنی، شروط قراردادی، فسخ قرارداد.
• مقدمه: در مقدمه با بیان مسئله و ضرورت، سئوال یا فرضیه، و روش و داده های تحقیق سروکار خواهید داشت. مقدمه می تواند با یک روایت تاریخی از ریشه های موضوعی که می خواهید به آن بپردازید شروع شود و یا اصول و قواعد کلی را مورد بحث قرار دهید و یا آخرین خبرهای مربوط به یک رویداد یا حادثه باشد که قصد تحلیل حقوقی آن را دارید. به هر حال، نگارش اولین بخش مقدمه امری است کاملاً ذوقی و ابتکاری که به خلاقیت شما باز می گردد. پس از آن باید به بیان مسئله و ضرورت که به تببین و تشریح دلایل شما برای انتخاب این موضوع و ضرورت پرداختن به آن باز می گردد، تبیین گردد. پس از آن، نوبت به سئوال یا فرضیه می رسد که علت اصلی نگارش مقاله و دغدغۀ اصلی نویسنده (سئوال) و پاسخ اولیه به آن است (فرضیه). و در نهایت، روش و داده های تحقیق را برای مخاطب توضیح خواهید داد؛ مثلاً تحلیل آرای دیوان بین المللی دادگستری که نشان می دهد روش شما تحلیلی و با تمرکز بر روی آرای دیوان پیش گفنه خواهد بود. پیشنهاد می شود در پایان مقدمه، در خصوص مباحث تفصیلی، به صورت کلی توضیحاتی را برای مخاطب ارائه دهید تا از این طریق بخش مقدمه به بخش مباحث تفصیلی متصل شود.
• مباحث تفصیلی: مباحث تفصیلی مقاله ارتباط زیادی با ساختار شکلی مقاله دارد که پیش از این در بخش ساختار شکلی توضیح داده شد. مباحث تفصیلی باید دارای یک ساختار جدا از هم ولی در عین حال مرتبط با یکدیگر داشته باشند (ارتباط منطقی). انتخاب این ساختار نیز امری کاملاً خلاقانه و متکی به توانایی های نویسنده است و با تسلط وی بر روی موضوع ارتباط مستقیم دارد. در زیر ساختار شکلی مباحث تفصیلی مقاله ای با عنوان «موانع بنیادین فراروی تدوین حقوق بین الملل حاکم بر حملات سایبری» را می توانید به عنوان نمونه مشاهده کنید:

• نتیجه گیری: نتیجه گیری به معنی تکرار یا مرور مطالبی که در مقدمه و مباحث تفصیلی گفته شده، نیست بلکه محلی برای بررسی و تحلیل نهایی استدلال ها و رویکردهای مختلف و اعلام نظر شخص نویسنده می باشد. در حقیقت، نتیجه گیری محلی برای ارائۀ پاسخ به سئوالی است که در مقدمه مطرح می شود و طرح فرضیه نهایی نویسنده است که باید مستدل و مستند باشد.

در خصوص ماهیت مقاله باید به نکاتی که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد نیز توجه کرد:

• اصولاً یک مقالۀ علمی دربرگیرندۀ دیدگاه های مخالف و موافق در خصوص موضوع مورد بحث است. بنابراین باید نسبت به گردآوردی دیدگاه های مختلف از منابع معتبر مانند دکترین حقوقی، طرح ها و پژوهش ها، اسناد داخلی و بین المللی و آرای مراجع قضایی و داوری ملی و بین المللی و تحلیل و بررسی آنها اقدام شود. بررسی فرض های مختلف و تحلیل حقوقی آنها نیز روش دیگری است که می تواند مورد استفاده قرار بگیرد. برای مثال پیوستن ایران به یک کنوانسیون بین المللی در فرض های مختلف چه آثار حقوقی برای کشور خواهد داشت و دیدگاه های مخالف و موافق در این خصوص چه می گویند.
• قبل از اینکه دست به قلم شوید و شروع به نوشتن مقاله کنید، ابتدا منابع موجود را بررسی کنید (کتاب ها و مقاله های مرتبط، آرای مراجع قضایی داخلی و بین المللی، اسناد و قوانین و سایر منابع) و مطمئن شوید که برای نگارش مقالۀ خود به اندازۀ کافی منابع معتبر، متنوع و قابل ارجاع وجود دارد. برخی از دانشجویان یا پژوهشگران در میانۀ تحقیق خود متوجه می شوند که منبع کافی در زمینۀ موضوع مورد تحقیق وجود ندارد و به همین دلیل به مشکلات جدی بر می خورند.
• از درج عباراتی مانند «به نظر من» خودداری کنید و از عباراتی مانند «به نظر می رسد» استفاده کنید. در این موارد نیز، نظرات خود را با تکیه بر منابع معتبر حقوقی بیان کنید. به قول یکی از استادان «نظر شخصی شما محترم است ولی معتبر نیست»؛ اگر کتاب ها و مقاله های استادان بزرگ حقوق را مطالعه کنید، متوجه خواهید شد که ایشان نیز با بررسی نظرات موافق و مخالف، بررسی سوابق تاریخی موضوع مورد بحث و تحلیل استدلال های متعدد، دیدگاه خود را به صورت مستند و مستدل بیان می کنند.
• از رفرنس دادن (ارجاع به منابع دیگر) در مقالۀ خود هراس نداشته باشید. به هر میزان تعداد رفرنس های شما بیشتر باشد، مقالۀ شما از نظر علمی ارزش بالاتری خواهد داشت. در صورتیکه متنی را عیناً از منبع دیگری نقل قول می کنید آن را درون «» قرار دهید اما اگر نقل قول شما، نقل به مضمون است (خلاصه ای از آنچه که در منبع شما اشاره شده و عین مطلب را در مقالۀ خود نیاورده اید)، احتیاجی به قرار دادن «» نیست.

جمع بندی

اگر برای اولین بار است که تصمیم گرفته اید دست به قلم شوید و یک مقاله یا یادداشت حقوقی تخصصی را تنظیم و تهیه کنید، فراموش نکنید که همیشه انجام اولین کارها سخت و طاقت فرسا است ولی با گذر زمان و سعی و ممارست و تجربه اندوزی، مسیر برای شما هموار خواهد شد. برای تسهیل در نگارش مقاله های خود موارد زیر را در نظر بگیرید:

• همانطور که اشاره شد، نگارش یک مقاله مانند ساختن یک ساختمان است. بنابراین ترتیب نگارش مقاله با ساختن ساختمان هم می تواند یکی باشد: پس از انتخاب عنوان، در قدم اول باید نوع مقاله ای که قصد نوشتن آن را دارید تعیین کنید که ممکن است یک یادداشت کوتاه و یا یک مقالۀ بلند باشد (مشخص ساختن مساحت زمینی که قصد ساختن بنا را در آن دارید). قدم دوم به تعیین ساختار مقاله باز می گردد (ترسیم اسکلت و نقشه ساختمان). قدم سوم، بررسی، انتخاب و به کار بردن منابع معتبر است (انتخاب مصالح). البته همانطور که گفته شد، قبل از شروع به نگارش مقاله، از موجود بودن منابع کافی اطمینان حاصل نمایید. به علاوه، ممکن است در هر مرحله از نگارش مقاله، به دلیل کسب اطلاعات بیشتر و آشنایی با ابعاد مختلف موضوع، تصمیم به اصلاح یا تغییر ساختار مقاله بگیرید که نه تنها یک مشکل نیست بلکه حاکی از این است که نسبت به موضوع مقاله دارای بصیرت شده اید.
• برای مقاله های خود یک فولدر جداگانه درست کنید و زمانیکه مطلب جدیدی مرتبط با مقاله خود می بینید به هر نحوی که برای شما راحت تر است، آن را در آن فولدر قرار دهید. به مرور زمان برای یک یا چند مقاله ای که در دست نگارش دارید، بانک های اطلاعاتی متنوعی ایجاد کرده اید که نه تنها نگارش مقاله را برای شما تسهیل می کنند بلکه می توانند در آثار بعدی شما نیز مورد استفاده قرار بگیرند.

برای ایده گرفتن برای نوشتن مقاله می توانید موارد ذیل را دنبال کنید:

• کتاب های غیر درسی بخوانید و فیلم و سریال های مرتبط با موضوع مقاله ای که می نویسید، ببینید. مطالعۀ کتاب های غیر درسی به شما بصیرت می بخشد و طرز تفکر شما را چند بعدی می کند. تماشای فیلم و سریال نیز باعث می شود تا با بعضی از اصطلاحات تخصصی و فضای حاکم بر آنها آشنا شوید؛ برای مثال، اگر در مورد حقوق و هوش مصنوعی تحقیق می کنید، چند فیلم در مورد هوش مصنوعی مانند من، روبات (I, Robot) ببینید یا اگر در مورد حقوق بین الملل بشردوستانه تحقیق می کنید، چند فیلم جنگی مانند نجات سرباز رایان (Saving Private Ryan) را تماشا کنید.
• مطالعۀ خود در حوزه های مورد علاقه را ادامه دهید و اخبار مربوط به آنها را دنبال کنید تا ایده بگیرید. دنبال کردن اخبار روز به شما امکان می دهد تا با موضوعاتی که ممکن است چالش به حساب بیایند و موضوع خوبی برای نگارش یک مقاله باشند، آشنا شوید. گوش دادن به پادکست های حقوقی که محبوبیت آنها روز به روز در حال افزایش است نیز می تواند در این زمینه مفید باشد.
• مقاله های قبلی خود را مطالعه کنید و نقاط قوت و ضعف آنها را بررسی کنید تا در مقاله های بعدی نسبت به تقویت نقاط قوت و برطرف کردن نقاط ضعف خود گام بردارید.
• می توانید ساختارهای ادبی مورد استفاده در آثار دیگران که جذاب هستند را در یک دفتر یادداشت و یا در یک فایل جداگانه تایپ و نگه داری کنید و در زمان نگارش مقاله از آنها استفاده کنید. این اَمر باعث زیبایی مطلب شما و ادبی شدن نحوۀ نگارش آن می شود.