حقوق و سینما: معرفی فیلم «قاضی» (۲۰۱۴)

فیلم سینمایی قاضی (The Judge) محصول ۲۰۱۴ آمریکا در ژانر جنایی و درام است. بازی فوق العادۀ رابرت دووال در این فیلم به عنوان بازیگر نقش مکمل مرد، هفتمین نامزدی جایزۀ اسکار را برای وی به ارمغان آورد و در بسیاری از جشنواره های دیگر نیز به خاطر ایفای به یادماندنی نقش قاضی، به عنوان یکی از نامزدهای بخش بهترین بازیگر نقش مکمل مرد انتخاب شد.

داستان این فیلم جنایی و درام دربارۀ یک وکیل موفق، باهوش و بدنام (به خاطر وکالت افرادی که بر عهده می گیرد) به نام هنک پالمر با بازی رابرت داونی جونیور است، که درست در لحظۀ شروع جلسه دادگاه یکی از موکلینش مطلع می شود که مادرش فوت شده و باید جهت شرکت در مراسم خاکسپاری مادرش به زادگاهش باز گردد. این اتفاق ناگوار باعث می شود تا هنک پس از سال ها دوری از خانواده اش، مجدداً به شهر دوران کودکیش باز گردد. مشکلی که در این میان وجود دارد، این است که هنک و پدرش ژوزف (با هنرمندی فوق العادۀ رابرت دووال) که قاضی با سابقه، خوشنام و پرنفوذ شهر کارلینویل (Carlinville) است، رابطۀ خوبی با یکدیگر ندارند. به همین دلیل، در مدت کوتاه حضور هنک در شهر و علی رغم عزادار بودن اعضای خانواده، رابطۀ میان پدر و پسر سرد و خالی از هرگونه عاطفه است و این دو همچون دو غریبه با یکدیگر برخورد می کنند.

با پایان یافتن مراسم مربوط به خاکسپاری و عزاداری، هنک که تصمیم دارد هرچه سریع تر شهر را ترک و به منزل خود باز گردد، متوجه می شود که پدرش به دلیل مشکوک بودن به قتل، به ادارۀ پلیس شهر فراخوانده شده است و به همین دلیل و با اصرار برادر بزرگ ترش، تا زمان مشخص شدن ماجرای قتل سفر خود را به عقب می اندازد.

اتفاقات و رویدادهای بعدی در مسیری پیش می رود که در نهایت هنک پالمر خود را درگیر یک پروندۀ قتل می بیند که موکلش کسی نیست جز پدر قاضی اش که رابطۀ خوبی با یکدیگر نداشته اند. اینکه هنک با پدرش رابطۀ خوبی ندارد از یک سو و تلاش او به عنوان وکیل برای دفاع از پدر در برابر اتهام قتل و مسائلی که این رابطۀ دوگانه (رابطۀ پدر و پسر از یک سو و رابطۀ وکیل و موکل از سوی دیگر) پدید می آورد، چالش های پُرکششی در داستان فیلم پدید آورده است.

فیلم قاضی، علی رغم نام آن، فیلمی در مورد خانواده و تنش های موجود در آن است که اتفاقات آن در بستر روابط بین پدری قاضی و فرزند وکیلش است. در حقیقت، شخصیت های فیلم هر شغل و حرفۀ دیگری هم داشتند، داستان تا حد زیادی بدون تغییر باقی می ماند. اما به نظر می رسد، سازندگان فیلم با انتخاب هوشمندانۀ شخصیت های وکیل و قاضی، از تکرار کلیشه های موجود در این سبک از فیلم ها و تلاش برای تنوع بخشیدن به داستان فیلم، توانسته اند فیلمی دربارۀ خانواده و اختلافات میان پدر و پسر خلق نمایند که با توجه به حرفۀ حقوقی شخصیت های اصلی فیلم، تاکنون به آن پرداخته نشده است (در سریال سوتز نیز داستان مشابهی وجود دارد).

اصلی ترین پیام حقوقی فیلم را می توان شرافت و درستکاری قاضی برشمرد که به هیچ وجه حاضر نیست عدالت را زیر پا بگذارد حتی اگر پای منافع خودش در میان باشد. این درس بزرگی است که قاضی به تمام همکاران خود می دهد و یادآوری می کند که جایگاه و شأن قانون و اجرای صحیح آن، بالاتر از همه افراد حتی قضات است.

نکتۀ دیگری که به عنوان پیام حقوقی این فیلم می توان از آن استخراج کرد، نقش وکلای با تجربه و حرفه ای در هدایت یک پرونده و تأثیر آنها در جریان یک دادرسی است. با توجه به نقش پُر رنگ شهادت شهود و اسناد و مدارک در نظام حقوقی آمریکا و تأثیری که آنها بر هیئت ژوری می گذارند، نقش وکیل و دادستان در تشریح صحیح وقایع و اثبات غلط بودن اطلاعات ارائه شده و برداشت ها و تفسیرهای نادرست از یک اتفاق یا حادثه، بسیار بنیادین و اساسی بوده و همانطور که در فیلم به تصویر کشیده می شود، وکلای کم تجربه و تازه کار ممکن است نتوانند به خوبی از عهدۀ چنین مسئولیتی به خصوص در پرونده های سنگین و پیچیده برآیند.

همانطور که اشاره شد فیلم قاضی بیش از آنکه فیلمی دربارۀ امور حقوقی باشد، فیلمی دربارۀ خانواده است؛ بنابراین هر کسی را می توان به تماشای این فیلم دعوت کرد، به خصوص که برخلاف بعضی از فیلم هایی که ریشه و ساختار حقوقی قوی تری دارند، مانند «شاهدی برای تعقیب»، «دوازده مرد خشمگین» و «تشریح یک قتل»، این فیلم برای غیرحقوقی ها نیز اثری جذاب و سرگرم کننده است و خود فیلم هم اصلاً تمایلی ندارد تا خود را در قامت یک فیلم حقوقی معرفی نماید.

این فیلم یادآوری می کند که زندگی واقعی و در نتیجه پرونده های حقوقی که در درون آن در جریان است، مملو از همین کشمکش های چندگانه است. هیچ اختلاف و دعوایی که در مراجع قضایی و داوری مطرح می شود، صرفاً یک پروندۀ حقوقی محض نیست بلکه دربرگیرندۀ چالش های اخلاقی و عاطفی برای طرفین اختلاف هم می باشد.

فیلمبرداری و موسیقی زیبا، بازی های عالی به خصوص هنرمندی رابرت دووال در نقش قاضی و در نهایت سکانس های حقوقی فیلم (هرچند کوتاه)، باعث می شود تا فیلم قاضی حداقل ارزش یک بار تماشا کردن را داشته باشد.