- شنبه ۲۴ آذر ۱۴۰۳
- درباره دیداد
- تماس با ما
تصویب منشور و تأسیس سازمان ملل متحد پس از جنگ جهانی دوم را می توان سرآغاز دورۀ جدیدی برای نظم بین المللی تلقی کرد. این سازمان با هدف اولیۀ حفظ صلح و امنیت بین المللی بر مبنای همکاری بین المللی و ارتباط دولت ها بر اساس احترام به اصل تساوی حاکمیت ها و منع توسل و تهدید به زور بنا گذاشته شد (مادۀ ۲ منشور). سازمان ملل متحد و ارکان اصلی آن با اختیاراتی که منشور در اختیار آنها قرار داده است، به مرور دامنۀ فعالیت های خود را گسترش دادند و سازوکارهای متفاوت و متعددی را در حوزه های مختلفِ علایق بشری مانند حقوق بشر و حقوق بشردوستانه تا تجارت بین الملل و دیگر حوزه ها را در ابعاد وسیعی در راستای تحقق هدف اصلی سازمان (حفظ صلح و امنیت بین المللی) ایجاد کردند. این مجموعۀ عظیم «نظام ملل متحد» (United Nations System) را تشکیل می دهد.
بدون شک درک مناسب و مطلوب از فعالیت های عظیم و گستردۀ نظام ملل متحد امری پیچیده و دشوار است که تحقق آن علاوه بر توجه به عملکرد سازمان و دولت های عضو، مستلزم استفاده از ظرفیت های علمی و پژوهشی دانشگاه ها و همچنین توانمندی موجود در نهادهای مردم نهاد در سطح ملی و بین المللی است.
«انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد» ازجمله نهادهای غیردولتی فعال در سطح ملی است که به مطالعات سازمان ملل متحد و فعالیت های این سازمان مبادرت می کند. انجمن در سال ۱۳۷۹ تأسیس و فعالیت خود را آغاز کرد. این انجمن برای دانشجویان، پژوهشگران و استادان رشته های حقوق و روابط بین الملل و رشته های مرتبط در جامعۀ علمی کشور نامی آشنا و معتبر به حساب می آید.
با توجه به جایگاه انجمن در زمینۀ مطالعات سازمان ملل متحد، با دعوت از سرکار خانم دکتر نسرین مصفا، که به دلیل نقش برجسته در تأسیس انجمن از ایشان به عنوان مادر انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد یاد می شود و در حال حاضر نیز ریاست آن را برعهده دارند، به گفت و گو در خصوص انجمن و فعالیت های آن در طول حدود بیست سال حیات آن پرداختیم.
دیداد: سلام و تشکر برای قبول دعوت و وقتی که به دیداد و مخاطبان آن اختصاص دادید. باعث افتخار ماست که در خدمت شما هستیم.
دکتر مصفا: از شما فرزند عزیز برای دعوت و انجام این گفت و گو سپاسگزارم.
۱. لطفاً در خصوص شکل گیری ایدۀ اولیۀ تأسیس انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد و عملی شدن این ایده بفرمایید.
دکتر مصفا: انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد با هدف متعالی ایجاد مرکز ثقلی برای مطالعه، پژوهش، بحث و بررسی در مورد ابعاد مختلف سازمان ملل متحد، موضوعات در دستور کار آن از نگاه استادان و دانش پژوهان ایرانی، به منظور افزایش آگاهی و تقویت مهارت های علمی و عملی در سال ۱۳۷۹ تأسیس گردید.
گرچه بنیان فکری و سنگ بنای اولیۀ این انجمن از سوی استادان و پژوهشگران مرکز مطالعات عالی بین المللی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران گذاشته شد، ولی از همان ابتدا با دعوت از استادان برجسته و پیشکسوت برای عضویت در هیئت مؤسس و سپس به مجمعی برای حضور استادان، پژوهشگران، دانشجویان و علاقمندانِ مشتاق از کلیۀ دانشگاه ها و نهادهای دولتی و غیردولتی کشور تبدیل شد. این افراد، همگی علاقه و عموماً سابقۀ قابل توجهی نسبت به موضوعات ملل متحد در عرصۀ آموزش و پژوهش و حتی عرصۀ عملی دارند.
تفکر اصلی هیئت مؤسس انجمن در راه اندازی این نهاد علمی به سابقۀ ایران در ارتباط با ملل متحد و اهمیت این سازمان بین المللی مرتبط است. در اساسنامۀ انجمن «گسترش و پیشبرد و ارتقای علم و توسعۀ کیفی نیروی متخصص و بهبود بخشیدن به امور آموزشی و پژوهشی در زمینه های مربوط»، اهداف کلی انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد را شامل می شوند. با طی شدن روند اداری معمولِ اخذ مجوز و ثبت انجمن های علمی در چارچوب کمیسیون انجمن های علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، در نهایت فعالیت انجمن آغاز شد.
۲. بزرگ ترین چالش های انجمن از زمان تأسیس تا کنون را چه مواردی می دانید؟
دکتر مصفا: طبیعت کارهای علمی و اجتماعی و ادارۀ امور آن، رویارویی با چالش ها است. در رابطه با انجمن های علمی در ایران، چالش ها به دو دستۀ چالش های مشترک میان کلیۀ انجمن ها و چالش های خاص هر انجمن تقسیم می شوند.
چالش های مشترک میان کلیۀ انجمن ها یا مرتبط به نگرش مسئولان و کارگزارن به انجمن های علمی، یا منبعث از شرایط جامعه و یا درون انجمن ها است. در نظر گرفتن شرایط، شاخص های ارزیابی برای کلیۀ انجمن ها بدون در نظر گرفتن حوزۀ تخصصی، ساختار، اهداف و اساسنامۀ آنها یکی از چالش هایی است که در سال های گذشته رواج پیدا کرده است.
اراده برای رشد انجمن ها و تشویق موفقیت های آنها، اقدامی بس پسندیده است اما باید رشد، موفقیت و دستاوردهای انجمن ها را نه با شاخص های کمی بلکه با شاخص های کیفی سنجید. صرف استناد به تعداد نشریات، تعداد کتب، تعداد همایش ها، رقم درآمد، تعداد اعضاء، چگونگی انتخاب و انتصاب هیئت مدیره و امثالهم، اقدامات را صرفاً به سمت و سوی اقدامات سطحی و شکلی، برای ارائه گزارش برده است، درحالیکه نیاز جامعۀ علمی ایران، و به خصوص علوم انسانی کشور، ارتقاء کیفیت، بومی سازی و کسب اعتبار بین المللی است.
رابطۀ انجمن های علمی با وزارت علوم و دیگر نهادهای کشور باید رابطه ای با حضور یک نهاد غیردولتی علمی مستقل باشد که به توسعۀ علم، بالندگی انجمن ها و کاهش وظایف سنگین وزارت علوم و یا دیگر نهادها انجامد. البته که ذکر این نکته نافی لزوم نظارت عالی وزارت علوم بر انجمن ها و فعالیت آنها نیست، چراکه نظارت دقیق و یکپارچه و به دور از تصمیمات سلیقه ای هم تضمین کنندۀ توسعۀ علم و بالندگی انجمن ها و در نهایت ارتقاء جایگاه جامعۀ علمی است. ولیکن استقلال در زمینۀ چگونگی اداره و فعالیت های خاص هر حوزه مهم است، بویژه انجمن های بین رشته ای و علوم انسانی در این زمینه نیازمند توجه بیشتری هستند.
یکی دیگر از چالش های مشترک انجمن ها، مسئله مالی است. حتی پیش از بروز مشکلات اقتصادی در سطح جامعه، انجمن ها همواره در تأمین منابع مالی خود در تنگنا به سر می برند. متأسفانه این مشکل موجبات ظهور رویکرد اقتصادی در فعالیت انجمن های علمی شده و کسب درآمدهم دغدغۀ ای برای انجمن ها است. گرچه بدیهی است هر فعالیتی نیازمند تأمین منابع مالی است، اما روند «پولی شدن علم» در جامعه با اولویت گرفتن درآمدزایی انجمن ها تشدید یافته که هم خود نقض غرض فلسفۀ وجودی انجمن های علمی است و هم در تضاد با عدالت اقتصادی و عدالت اجتماعی. از این رو، یکی از چالش های اساسی انجمن ها مقابله با «پولی شدن علم» و در عین حال یافتن تعادل مناسب میان درآمدها و هزینه هاست.
بدیهی است که چالش های همگانی همچون قوانین متعدد و متضاد، روندهای اداری طولانی به طرز غیرمعمول، خواسته های غیرمعقول انجمن ها و نگاه «منفعت محور» به انجمن ها، ازجمله دیگر چالش های پیش روی انجمن های علمی است. متأسفانه مجموعۀ این چالش ها باعث شده است تا جایگاه واقعی «انجمن علمی» تثبیت نگردد و هر انجمنی با تحولات و تغییرات در سطح جامعه، مدیریتی و غیره، دستخوش تغییر و گاه رکود شود.
اگر به «زکات علم، نشر آن است» معتقدیم، باید قبول داشته باشیم که انجمن های علمی بهترین محل برای نشر علم و خرج این زکات هستند. روحیۀ کار داوطلبانه از طرف اعضای هیئت مدیره ها، طبع بلند در نظر گرفتن منافع کلیت جامعۀ علمی و در نهایت خدمت بی منت، ازجمله بدیهیات این زکات هستند.
نکتۀ دیگر ترکیب در هیئت مدیره هاست. نفس چرخش گردونۀ نخبگان و به کارگیری نیروهای تازه نفس، امری بسیار نیکوست، اما باید توجه داشت که انجمن های علمی، گنجینۀ معرفتی و علمی هر رشته هستند که تلفیق حضور پیشکسوتان و افراد با تجربه در کنار جوانان در آنها موجبات غنای فعالیت های آن را فراهم خواهد آورد.
اما متمرکز شویم بر چالش های خاص انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد در گذشته، حال و آینده.
خوشبختانه از زمان تأسیس انجمن، به یُمن حضور استادان پیشکسوت و همچنین استادان جوان علاقمند و اخلاق مدار در هیئت مدیرۀ انجمن و اتخاذ رویکرد چاره جویانه، چالشی که موجودیت انجمن را به خطر بیاندازد وجود نداشته است. فضای حاکم بر جلسات هیئت مدیره، آرامش، دوستی، احترام متقابل و اعتماد به جمع و تصمیم گیری مبتنی بر خرد جمعی است. سابقۀ برگزاری انتخابات انجمن در ادوار مختلف نیز حاکی از احترام تمامی اعضاء به قوانین و مقررات، و تمکین به نتایج آن است. این جو بر جلسات علمی انجمن نیز حکمفرما است؛ جلساتی که همواره با حضور تعداد قابل توجهی از شیفتگان حقوق و روابط بین الملل، و حوزه های مربوطه برگزار می گردد، که نه تنها در موضوع جلسه و بحث اثرگذار است بلکه الگویی قابل اعتنا از روابط مطلوب بین استادان و پژوهشگران را به نمایش می گذارد. هیئت مدیرۀ انجمن در تمامی ادوار، به سهم خود، تمام توان و کوشش خود را برای پیشبرد اهداف انجمن و موفقیت آن به کار بسته اند. البته گاه هیئت مدیره با عنایت به شرایط هر زمان، تصمیم به عدم پیگیری برخی حوزه های فعالیتی آن گرفته است.
ازجمله چالش های انجمن می توان به کمبود و یا نبود امکانات یا تسهیلات در پیشبرد اهداف انجمن برای مشارکت در حل چالش های پیش روی کشور اشاره کرد. این چالش با استفادۀ دولت از ظرفیت ها و منابع (انسانی و فکری) انجمن قابل رفع است. فضای کاری وسیع و امکانات، عدم امکان افزایش همکار اداری، و محدودیت های مالی نمونه هایی از این چالش ها هستند.
با وجود آنچه در خصوص چالش ها بیان شد، انجمن همواره افتخار بهره گیری از خدمات و همکاری های بزرگوارانۀ استادان، دانشجویان و علاقمندان را داشته است.
۳. انجمن در طی این سال ها تا چه میزان در دستیابی به اهداف مندرج در اساسنامۀ خود موفق بوده است و چه دستاوردهایی داشته است؟
دکتر مصفا: طبیعی است برای پاسخ به این پرسش ابتدا باید مروری داشته باشیم بر وظایف مصرح انجمن در اساسنامۀ آن که عبارتند از: «انجام رساندن تحقیقات علمی و فرهنگی در سطح ملی و بین المللی با محققان و متخصصان» مرتبط با نظام ملل متحد، «همکاری با نهادهای اجرایی، علمی و پژوهشی در زمینۀ ارزیابی و بازنگری طرح ها و برنامه های مرتبط به امور آموزش و پژوهش در زمینه های علمی موضوع انجمن»، «ترغیب و تشویق پژوهشگران و تجلیل از محققان و استادان ممتاز»، «ارائۀ خدمات آموزشی و پژوهشی»، «برگزاری گردهمایی های علمی در سطح ملی، منطقه ای و بین المللی» و «انتشار کتب و نشریات علمی» و امکان تحقق آنها با امکانات انجمن.
در سال های ابتدایی، عمدۀ فعالیت ها بر روی ارائۀ خدمات ترویجی از طریق برگزاری سخنرانی ها و گردهمایی های علمی، همایش ها، میزگردها و کارگاه های آموزشی در سطح ملی با دعوت از استادان مطرح و کارشناسان متخصص از نهادهای علمی و اجرایی مانند وزارت امور خارجه، و نشر دستاوردهای آن در قالب کتاب یا خبرنامه متمرکز گردید و بدین ترتیب مشروعیت خود را در سطح ملی تثبیت و جایگاه خود را تحکیم نمود.
در سال های بعد، فعالیت های پژوهشی و همچنین برگزاری دوره های آموزشی نیز در دستور کار انجمن قرار گرفت. پیروی از الگوی رفتاری ایرانی – اسلامی و در راستای روح حاکم بر منشور ملل متحد مبنی بر ترویج موِّدت، دوستی، انس و همکاری، انجمن تنها به دنبال فعالیت های علمی صرف نبوده و همواره تحکیم روابط انسانی میان اعضای جامعۀ علمی، افزایش همبستگی و گسترش همکاری میان آنها را یکی از وظایف ذاتی خود قلمداد کرده و در راستای آن تلاش می نماید.
با افزایش دامنۀ مخاطبان و موفّقیت انجمن، در سال ۱۳۸۴ دفتر انجمن از شخصی به محل دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران منتقل شد تا ضمن قرار گرفتن در مرکزیتی علمی، دسترسی به انجمن از سوی علاقمندان تسهیل گردد. لازم به ذکر است که حضور در دانشگاه تهران، ملهم از یک سابقۀ تاریخی و نمادی از گذشته بود؛ چرا که نمونۀ مشابه انجمن در سال ۱۳۱۱، همزمان با تأسیس جامعۀ ملل، در همین دانشکده ایجاد شده بود که با پیش آمدن پاره ای از مشکلات اداری تغییر مکان داد.
اکنون انجمن بیش از ۱۰۰۰ عضو که تعداد قابل توجهی از آنها را استادان و پژوهشگران برجسته و دانشجویان علاقمند در رشته های حقوق، روابط بین الملل و علوم سیاسی و مرتبط در ایران و خارج از ایران تشکیل می دهند، جایگاه خود به عنوان یک مرجع علمی مرتبط با سازمان ملل متحد و ایران یافته است.
همکاری های بی شمار و متنوع انجمن با نهادها و سازمان های دولتی و غیردولتی، دانشگاه ها، و دفاتر سازمان های بین المللی مستقر در ایران ضمن حفظ هویت اصلی انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد در فعالیت ها، تصدیق کنندۀ جایگاه و اعتبار انجمن است. دفتر اطلاعات سازمان ملل متحد در تهران، خانه اندیشمندان علوم انسانی، کمیتۀ بین المللی صلیب سرخ در تهران، هلال احمر جمهوری اسلامی ایران و کمیتۀ ملی حقوق بشردوستانه، کمیسیون ملی یونسکو در ایران، مرکز امور حقوقی بین المللی ریاست جمهوری، معاونت علمی و فناوری نهاد ریاست جمهوری، مؤسسۀ حقوقی شهر دانش، بنیاد نشر میزان، وزارت دادگستری، سازمان میراث فرهنگی وگردشگری (که اکنون وزارتخانه شده است)، دیگر دفاتر ملل متحد در تهران مانند یو ان او سی دی و اوچا، نهادهای همکار و تنها بخشی از یاوران انجمن در سال های گذشته هستند که به خوبی گسترۀ فعالیت های انجمن و کمیت و کیفیت فعالیت های آن را نشان می دهند.
در توسعه و گسترش فعالیت های انجمن و در راستای اطمینان از دسترسی همگانی به منابع علمی، شعبۀ غرب کشور انجمن در محل دانشگاه بوعلی سینا همدان نیز در سال ۱۳۹۲ افتتاح گردید. تلاش های این شعبه در راستای تحقق اهداف انجمن و تبدیل آن به قطبی علمی در منطقه فرصت مغتنمی برای تقویت فعالیت ها، گسترش جغرافیایی و افزایش آگاهی جامعۀ علمی غرب ایران را فراهم آورده است.
انجمن در سال ۲۰۱۸ موفق به اخذ مقام مشورتی خاص شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد (اکوسوک) شد. اخذ مقام مشورتی اکوسوک به انجمن اجازه می دهد تا به عنوان عضو ناظر در نشست های سازمان ملل متحد ازجمله شورای اقتصادی و اجتماعی و ارکان فرعی آن، و شورای حقوق بشر شرکت کرده و در حضور نمایندگان دولت ها و دیگر مشارکت کنندگان به ارائۀ دیدگاه ها و مطالب کارشناسی پیرامون موضوعات خاص در حیطۀ فعالیت آنها بپردازد و یا از طریق ارسال بیانیۀ کتبی توجه آنها را جلب نماید.
دوفصلنامۀ ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد و تالار گفتگو را می توان آخرین دستاوردهای انجمن در تحقق اهداف انجمن برشمرد که در ذیل یکی از پرسش های دیگر توضیحاتی را پیرامون آنها ارائه خواهم کرد.
همۀ دست اندرکاران انجمن، تلاش خود را برای فراهمی نهادی علمی مبتنی بر روابط انسانی انجام می دهند. انجمن به نام «محفل انس و علم» شهرت دارد.
۴. آیا نتیجۀ فعالیت های انجمن، برای مثال گزارش نشست های تخصصی یا کتاب های مجموعه مقالات همایش های سالانه، مورد استفادۀ بخش دولتی و دستگاه های مربوط ازجمله وزارت امور خارجه قرار می گیرد؟
دکتر مصفا: به طور کلی با عنایت به ظرفیت ها و استعدادهای انجمن و اعضای آن، انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد به دنبال به کارگیری کلیۀ منابع خود در راستای پیشبرد اهداف خویش، و مشارکت در تبیین نگاه جامعۀ علمی و تصمیم کشور به سازمان ملل متحد و روابط جهانی است.
همچنین، انجمن همواره تلاش کرده است تا در راستای ماهیت وجودی خود به دنبال تبیین مداوم چالش های کشور، بررسی مستمر آنها و ارائۀ راهکارها و همچنین تدوین و طراحی پیشنهادها در حوزۀ تخصصی فعالیت های انجمن به منظور ارتقاء جایگاه جمهوری اسلامی ایران، تقویت جامعۀ علمی و حل مشکلات پیش روی کشور باشد. حضور در سطوح منطقه ای و بین المللی، ازجمله فعالیت هایی است که انجمن به دنبال آن است. مشارکت در اتخاذ تدابیر و سیاست های منتج از پژوهش و مطالعات علمی، ازجمله اهداف اساسی انجمن در سال های آتی به شمار می رود.
انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد به عنوان عضوی فعال از جامعۀ انجمن های علمی ایران به دنبال مشارکت فعال در حل چالش های پیش روی این جامعه و در نهایت بالندگی بخش آموزشی، پژوهشی و علمی کشور خواهد بود؛ مشارکتی که قطعاً بدون عنایت و نقش آفرینی دولت و اجزای آن بی فایده خواهد بود.
فلسفۀ فعالیت انجمن های علمی، ماهیت دولت و ذات چالش های پیش روی کشور، تعامل و همکاری انجمن ها با دولت مبتنی بر حفظ استقلال آنها با استمرار نظارت عالیۀ دولت، و بهره مندی طرفین از منابع و ظرفیت های خویش در راستای تقویت قدرت علمی جمهوری اسلامی ایران را به یک ضرورت تبدیل می نماید. ضرورتی که سال ها، البته بیشتر از آن سخن رفته، و در عرصۀ عمل نیازمند تأمل است ولیکن به طور مثال برایتان عرض کنم که در دعاوی اخیر جمهوری اسلامی ایران علیه ایالات متحده امریکا در دیوان بین المللی دادگستری، قاضی اختصاصی، نمایندۀ رابط دولت ایران و برخی از مشاوران ایرانی تیم حقوقی از اعضای انجمن بودند. انجمن در بسیاری از رویدادهای جامعه بلافاصله عکس العمل علمی در قالب تشکیل جلسه و نشست داده است. نمونه ها بسیار و سایت انجمن گویای آن است.
انجمن تا کنون چهار طرح پژوهشی – ممیزی را به سفارش معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در زمینۀ نظام ملل متحد انجام داده است: «طرح پژوهشی – ممیزی جایگاه مطالعات سازمان ملل متحد در ایران»، «طرح پژوهشی – ممیزی ایران و مؤسسات تخصصی سازمان ملل متحد به استثنای سازمان های پولی و مالی»، «طرح پژوهشی – ممیزی جایگاه دیپلماسی علم در نظام آموزش عالی جمهوری اسلامی ایران از منظر توسعۀ علم، نوآوری و فناوری»، و «طرح پژوهشی – ممیزی مطالعات اجتماعی و مطالعات نظام ملل متحد». بدیهی است طرح های پژوهشی – ممیزی انجام شده از موضوعاتی هستند که در زمرۀ دغدغه های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بوده اند و در حقیقت ضرورت انجام چنین پژوهش هایی برای تبیین و تنظیم سیاست های دولت در زمینه های مزبور احساس شده است. انجمن نیز سعی کرده است با توجه به نیازهای کشور و با استفاده از ظرفیت ها و توانایی های خود، طرح های واگذار شده را به نحو احسن به سرانجام برساند و نقش ایفای مرجعیت علمی خود در زمینۀ مطالعات ملل متحد را به درستی ایفاء نماید. امتیاز بالای طرح های انجمن در مرحلۀ ارزیابی و داوری حاکی از محقق شدن این دغدغۀ انجمن است. انجمن دارای درجۀ A ارزیابی از کمیسیون انجمن های علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای سال های مستمر می باشد.
بخش دیگری از همکاری انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد با بخش های دولتی به برگزاری نشست های تخصصی در خصوص موضوعات روز ملل متحد که کشورمان نیز به نوعی با آنها ارتباط دارد، با حضور مدیران و مقام های عالی رتبۀ دستگاه های اجرایی از یک سو و استادان و پژوهشگران برجسته از سوی دیگر است. در این نشست های تخصصی، نیازها، چالش ها، دستاوردها، فرصت ها و رویکردها نسبت به یک موضوع خاص از منظر مدیران و مسئولان مربوطه و استادان و پژوهشگران مورد بحث و بررسی و نقد قرار می گیرد.
علاوه بر اینها، همایش سالانۀ انجمن، فرصت مغتنمی است که معمولاً با مشارکت یکی از دستگاه های اجرایی و همکاری نهادهای ذیربط برگزار می شود و زوایای مختلف یکی از موضوعات مهم حقوق و روابط بین الملل در آن مورد بررسی قرار می گیرد. همایش های سالانۀ انجمن دارای یک شورای سیاستگذاری هستند که به تناسب موضوع همایش، اعضای آن را مسئولان نهادهای مشارکت کننده و همکاران انجمن و استادان برجسته تشکیل می دهد. با توجه به حضور مدیران دستگاه های اجرایی در شورای سیاستگذاری، دغدغه های دولت و حاکمیت نیز به عنوان بخشی از سرفصل های همایش های انجمن تعیین و مورد توجه و خطاب قرار می گیرد. برای مثال، از نظرات نمایندگان محترم وزارت دادگستری به عنوان مرجع ملی و نهاد هماهنگی کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با فساد در همایش «کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با فساد: دستاوردها و چالش ها»، وزارت امور خارجه در همایش «هفتادمین سالگرد تأسیس سازمان ملل متحد»، و بنیاد ملی بازی های رایانه ای در همایش «حقوق بین الملل و بازی های رایانه ای» در شورای سیاستگذاری این همایش ها استفاده و سعی شد دغدغه های ایشان در محورهای این همایش ها درج شود.
بنابراین می توانم اینگونه به پرسش شما پاسخ بدهم که بخشی از فعالیت های انجمن به دلیل تعامل سازندۀ انجمن با دستگاه های اجرایی و حاکمیتی و مشارکت دادن آنها در این بخش از فعالیت ها، نه تنها به دنبال شناسایی نیازها و دغدغه های موجود در این نهادها است بلکه ارائۀ پاسخ و راهکار را نیز دنبال می کند و به همین دلیل قطعاً مورد استفاده دستگاه های پیش گفته قرار می گیرد.
۵. انجمن چگونه و تا چه میزان در حوزۀ ترویج و توسعۀ حقوق بین الملل، روابط بین الملل و مطالعات نظام ملل متحد در کشور به ایفای نقش پرداخته است؟
دکتر مصفا: اینکه انجمن تا چه میزان در این حوزه ها به ایفای نقش پرداخته است را نمی توان اظهارنظر دقیقی کرد ولی در خصوص چگونگی ایفای نقش انجمن در حوزۀ ترویج و توسعۀ حقوق بین الملل، روابط بین الملل و مطالعات نظام ملل متحد در کشور توضیحاتی را خدمت شما و مخاطبان محترم دیداد ارائه خواهم کرد.
علاوه بر برگزاری نشست های تخصصی و همایش های سالانۀ انجمن که خروجی آنها در قالب کتاب مجموعه مقالات همایش به عنوان مرجعی معتبر در حوزه های مختلف منتشر و در دسترس علاقمندان قرار می گیرد، انجمن فعالیت های دیگری را نیز در راستای ترویج و توسعۀ حقوق بین الملل، روابط بین الملل و مطالعات نظام ملل متحد در کشور در دستور کار خود قرار داده است که مهم ترین آنها راه اندازی و انتشار «دوفصلنامۀ ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد» و همچنین «تالار گفتگو» است.
دوفصلنامه ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد، نشریۀ انگلیسی زبان انجمن است که با مجوز وزارت علوم به انتشار مقالات علمی - پژوهشی که موضوعات آنها به نوعی مرتبط با سازمان ملل متحد و نهادهای تخصصی وابسته به آن باشد مبادرت می ورزد. هدف اصلی دوفصلنامۀ ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد ایجاد یک پایگاه فکری و علمی برای پژوهندگان بین المللی و تشویق و ترغیب آنان به ارائه مقالات با سطح کیفی بین المللی است.
از ابتدای سال ۱۳۹۹ انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد با راه اندازی تالار گفتگو محفلی را تدارک دید که به ویژه به موضوعات مبتلابه کشور آنگاه که به سازمان ملل متحد و سایر ساختارها و هنجارهای بین المللی مربوط است، بپردازد. تالار گفتگو این فرصت را برای اندیشه ورزان و پژوهشگران حقوق و روابط بین الملل فراهم آورده است تا از یک سو در مورد آنچه که به نظرشان ضرورت دارد، در فاصله ای کوتاه از طرح ایده در ذهن، بنویسند و منتشر کنند و از سوی دیگر به آنها این امکان را می دهد که مطالب دقیق علمی و داوری شده را به همراه ارجاعات در شکلی نو دریافت کنند. اگرچه در ابتدا در نظر بود که تالار گفتگو صرفاً پذیرای گفتارهای نگاشته شده به زبان فارسی باشد ولی اندکی بعد این تصمیم تغییر کرد و درهای تالار به روی یادداشت های نوشته شده به زبان انگلیسی نیز گشوده شد. اهمیت این تالار همچنین با توجه به شرایط پاندمیک که برگزاری نشست ها و جلسات حضوری را غیرممکن ساخته بود، برای حفظ ارتباط علمی انجمن بسیار مهم بود.
یک نکته مهم را نیزدر فعالیت های عرض کنم که همواره احترام به بزرگانی که در حیات هستند و یا روی در نقاب خاک کشیده اند، را واجب تلقی کرده و برای آنان به اشکال متفاوت برنامه داشته ایم. همچنین سعی وافر وجود دارد که در برنامه ها، توزیع نسبی از حضور سخنرانان از دانشگاه های مختلف و تا حد امکان در گسترۀ جغرافیای ایران و به ویژه حضور زنان توانمند را داشته باشیم.
۶. نقش انجمن در آموزش و پرورش نیروهای جوان جهت فعالیت در سازمان های بین المللی را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا انجمن برنامه ای در این زمینه داشته است؟
دکتر مصفا: در خصوص نقش انجمن در آموزش و پرورش نیروهای جوان جهت فعالیت در سازمان های بین المللی باید به نقش کلیدی انجمن در فراهم ساختن بستر ارتباط بین جوانان و دفاتر سازمان های بین المللی در ایران اشاره کرد. دشواری ارتباط گرفتن دانشجویان و پژوهشگران و حتی در بعضی موارد استادان با مدیرانِ دفاترِ سازمان هایِ بین المللی مستقر در ایران بر کسی پوشیده نیست. به هر حال، برنامۀ منظم و فشردۀ سازمان های بین المللی فرصت کمی برای مدیران آنها باقی می گذارد تا پاسخگوی پرسش ها و درخواست هایی که به صورت موردی و پراکنده مطرح می شوند، باشند. با توجه به همکاری موردی انجمن با دفاتر سازمان های بین المللی در ایران در برگزاری نشست ها، کارگاه ها و دوره های آموزشی مرتبط با حوزۀ تخصصی سازمان های مزبور، این امکان برای دانشجویان و پژوهشگران فراهم می شود تا با حضور در این برنامه ها، ضمن آشنایی با این سازمان های بین المللی و حوزه های تخصصی فعالیت آنها، با مدیران و کارمندان آنها نیز ارتباط برقرار کنند و پرسش های خود را مستقیماً مطرح نمایند.
به علاوه، انجمن با عنایت به اهمیت و نقش جوانان در جامعه، به پرورش و تربیت نیروهای مستعد و متخصص جوان توجه خاص مبذول می دارد. کمیتۀ جوانان انجمن، که پیش از این با عنوان کمیتۀ دانشجویی به فعالیت می پرداخت، نمونه ای برجسته از توجه انجمن به استعدادهای جوان و مشارکت دادن آنان در فرآیند فعالیت ها، تصمیم گیری ها و ظرفیت سازی برای نقش آفرینی و مدیریت در سال های آینده است.
۷. توصیه سرکارعالی به دانشجویانی که قصد پژوهش در حوزۀ فعالیت های سازمان ملل متحد و یا همکاری با این سازمان را دارند، چیست؟
دکتر مصفا: انجام فعالیت های داوطلبانه بسیار پر اهمیت است که ریشۀ کاستی ها و غفلت در آن را باید در عدم توجه و اهمیت ندادن به فعالیت های داوطلبانه در نظام آموزشی به حساب آورد.
انجمن های علمی فرصت مناسبی را در اختیار دانشجویان و فارغ التحصیلان قرار می دهند تا با استادان و افراد و نهادهای مختلف تعامل داشته باشند و به کسب تجربه بپردازند و در نهایت مهارت های لازم را جهت آغاز فعالیت های حرفه ای خود به دست بیاورند. در حقیقت، به انجمن های علمی می توان به مانند پلی نگریست که میان دانشگاه و بازار کار ارتباط برقرار می کنند. بدیهی است اگر افراد در طول فعالیت های داوطلبانۀ خود توانایی ها و قابلیت های خود را به منصۀ ظهور برسانند، و شایستگی خود را نشان دهند، این امکان وجود دارد تا از نهادهای مختلف از آنها برای همکاری حرفه ای دعوت شود و یا از سوی استادان همکار انجمن به نهادهای دیگر معرفی شوند؛ حداقل این رویه در انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد وجود داشته است. به هر حال، تجربۀ همکاری داوطلبانه در انجمن های علمی فرصت مناسب و امتیازی متمایز در خلاصه فعالیت های علمی افراد است بطوریکه در سطح بین المللی به یک رویه تبدیل شده است.
نکته ای که متقاضیان فعالیت های داوطلبانه باید به آن توجه کنند، این است که از کارهای اجرایی هراس نداشته باشند و آن را کسر شأن ندانند و به عنوان یک سرمایه گذاری به آن نگاه کنند. همکاری در هر سطحی یک ارزش است.
دیداد: اگر موضوعی باقی مانده است که مایل هستید به آن اشاره کنید، در خدمت شما هستیم.
دکتر مصفا: از شما فرزند عزیز و سایت محترم دیداد برای این گفت و گو سپاسگزارم. به هرحال دوران زندگی و فعالیت هر فرد محدود است و رسم هستی چنین است ولیکن نهادها چنین نیستند. امیدوارم که نهالی که بیست سال پیش توسط جمعی از استادان و پژوهشگران علاقمند برای همکاری و اعتلای مطالعات سازمان ملل متحد کاشته شد، حال که به درختی تبدیل شده است، همواره سرسبز و خُرم باشد. تلاش ما بر این بوده است که با اتکا به نیروهای جوانِ همکار و ظرفیت سازی آنان برای انجمن آینده بهتری داشته باشیم. شرایط حال با سال های پیش متفاوت است؛ زمانی انجمن های انگشت شماری بودند ولیکن در حال حاضر تعداد بسیاری انجمن داریم. راهبردهای جدید برای فعالیت لازم است و این امر باید با تلفیقی از تجربۀ در دست و ابتکارات جوانان ما حاصل آید. همۀ ما در دو سال گذشته در کنار مردم و جهانیان ماه ها و سال های سختی را با کرونا گذراندیم. ضمن احترام به همۀ درگذشتگان ناشی از این همه گیری و آثار نامطلوب آن بر زندگی و کیفیت زندگی اقتصادی اجتماعی و فرهنگی ولیکن تجاربی هم داشت ازجمله آنکه می توان در هر شرایطی، البته به مدد همکاری و امکانات مجازی، فعالیت کرد. برنامه ها حضوری نبودند، این خلا بود ولیکن به گفته برخی از اعضای ما که در شهرستان ها هستند و حتی کسانی که به دلایل مختلف فرصت حضور در جلسات را نداشتند، مجازی بودن یک نعمت است. به هر حال، این امر مورد توجه است که با بهتر شدن شرایط کمافی السابق به وبینارها هم ادامه دهیم. هدف ما گسترش علم و دانش است؛ ابزار آن را باید برای مخاطبان خود بیابیم.
این نهاد حاصل تلاش و همدلی جمعی در انجمن در طول سال ها والبته حال دهه ها می باشد و برای حفظ آن مسئولیت داریم.
بارها در جلسات تکرار شده است که بزرگترین سرمایۀ انجمن، نیروی انسانی آن است. ان شاء الله که سال ها این نیروی انسانی، بتوانند به ترتیب و مستمر این نهاد را با حفظ اصولی که بر مبنای آن پایه گذاری شده و تاکنون نیز رویۀ آن بوده است، با تقویت هویت انجمنی زنده نگه داشته و آنرا حفظ کنند.
از لطف شما و سردبیر محترم و همۀ دست اندکاران دیداد نیز ممنونم. در پناه خداوند باشید.
دربارۀ مصاحبه شونده
نسرین مصفا، استاد دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و عضو گروه روابط بین الملل است. ایشان همچنین عضو مؤسس و در حال حاضر رییس انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد هستند. ازجمله فعالیت های علمی، شغلی و اجرایی ایشان می توان به نامزدی دولت جمهوری اسلامی ایران برای پست گزارشگر مستقل حقوق بشر و همبستگی بین المللی، مدیریت ملی طرح های حقوق بشری مشترک میان برنامۀ عمران ملل متحد و دولت جمهوری اسلامی ایران، کفالت ریاست دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و معاون مالی و اداری آن دانشکده، ریاست مرکز مطالعات عالی بین المللی و مرکز مطالعات حقوق بشر دانشگاه تهران، عضویت در هیئت مؤسس انجمن روابط بین الملل، انجمن علوم سیاسی، انجمن مطالعات صلح و انجمن ایرانی مطالعات زنان (و ریاست آن) اشاره کرد. مشارکت فعال در کمیته های ملی تدوین گزارش های حقوق بشر وزارت امور خارجه و مأموریت های علمی آن، نشر بیش از ده کتاب به صورت انفرادی یا مشارکت با دیگر استادان در کنار بیش از پنجاه مقاله، عضویت در هیئت تحریریۀ فصلنامه های علمی، حضور فعال در مجامع مختلف منطقه ای و بین المللی از دیگر فعالیت های ایشان است. وی هم اکنون سردبیر فصلنامۀ سازمان های بین المللی پژوهشکدۀ تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام است. ایشان پیش تر محقق و استاد مدعو دانشگاه های ناتینگهام، آکسفورد و اسکس انگلستان و عضو دانشگاه صلح ملل متحد بوده است.
دربارۀ مصاحبه گر
لادن حریریان، پژوهشگر مقطع دکتری حقوق بین الملل عمومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم و عضو کمیتۀ جوانان انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد است. از جمله حوزه های مورد علاقۀ وی برای مطالعه و پژوهش می توان به فلسفه حقوق بین الملل، تحریم های یکجانبه و بین المللی، سازمان های بین المللی، حقوق و بازی های رایانه ای و همچنین حقوق محیط زیست اشاره کرد. کارشناس حقوقی مرکز امور حقوقی بین المللی ریاست جمهوری، کارشناس حقوقی معاونت امور زنان ریاست جمهوری، و کارشناس حقوقی شرکت نفتی توتال نیز در سوابق کاری وی دیده می شود. ایشان همچنین به عنوان دبیر بخش حقوق بین الملل سایت دیدبانان دادگستر (دیداد) وظیفۀ مدیریت و نظارت بر محتوای مربوط به بخش حقوق بین الملل در سایت را بر عهده دارد.
ببخشید چطوری می تونیم عضو انجمن بشیم. میشه یکم توضیح بدید لطفاً
سلام. لطفاً به سایت انجمن مراجعه بفرمایید: unstudies.ir